Krajowa Izba Odwoławcza | Co do zasady

Zagadnienie tajemnicy przedsiębiorstwa wciąż budzi wiele wątpliwości i zastrzeżeń. Ostatnie działania zamawiających i wyroki Krajowej Izby Odwoławczej pozwalają na stwierdzenie, że coraz mniej informacji można zastrzec jako tajemnicę przedsiębiorstwa. Izba skrupulatnie bada, czy wykonawcy spełnili wszystkie niezbędne przesłanki w celu wykazania, że zastrzegana informacja stanowi tajemnicę przedsiębiorstwa.

Ostatnie dwa lata na rynku zamówień publicznych nie należały do najspokojniejszych. Pandemia COVID-19 oraz wojna w Ukrainie spowodowały stały i dynamiczny wzrost cen materiałów i usług oraz przerwanie łańcuchów dostaw, co przełożyło się na rekordowe wskaźniki inflacji i niespotykany wcześniej wzrost wynagrodzeń. W obliczu tak trudnej i tak bezpośrednio oddziałującej na rynek sytuacji ekonomicznej wykonawcy stanęli przed trudnym zadaniem doprowadzenia do waloryzacji swoich kontraktów. Oczekiwaniom rynku niekiedy wychodzi naprzeciw Krajowa Izba Odwoławcza. W bardzo istotnym wyroku KIO 3389/23 z 28 listopada 2023 r. Izba wskazała, jakie cechy powinna mieć oraz jak powinna wyglądać skuteczna, a więc i precyzyjna, klauzula waloryzacyjna.

Niekiedy już przed otwarciem ofert zamawiający zna kwotę, jaką przeznaczy zarówno na zamówienie podstawowe, jak i na zamówienie opcjonalne. Jak powinien oznaczyć te kwoty w informacji o kwocie przeznaczonej na sfinalizowanie zamówienia? Kiedy postępowanie zostanie unieważnione na podstawie art. 255 pkt 3 p.z.p., jeśli zamówienie przewiduje prawo opcji? Na te i na wiele innych pytań odpowiada Krajowa Izba Odwoławcza w najnowszym wyroku KIO 713/23.

Zamówienia publiczne objęte są generalną zasadą jawności. Niekiedy stoi to w kolizji z interesami wykonawców, którzy mogą chronić wartościowe informacje i know-how swoich przedsiębiorstw, zastrzegając tajemnicę przedsiębiorstwa. Nie jest to jednak proces automatyczny, ponieważ wymaga od wykonawców rzetelnego wykazania przesłanek utajnienia. W nowym wyroku Krajowa Izba Odwoławcza precyzuje warunki poprawnego zastrzegania tajemnic gospodarczych.

Prawo zamówień publicznych nie określa górnego limitu kar umownych. Jeśli jednak kary są nieadekwatne w realiach danego zamówienia, wykonawca może wnieść odwołanie do KIO. W niedawnym wyroku KIO nakazała obniżenie kar do poziomu 30% wynagrodzenia brutto wykonawcy.

Może się wydawać, że wybór najkorzystniejszej oferty zwiastuje rychłe zawarcie umowy. Praktyka pokazuje jednak, że nieraz wybrani w postępowaniu wykonawcy uchylają się od jej podpisania. Kiedy mamy do czynienia z takim zachowaniem i czy zawsze zwlekanie z podpisaniem umowy jest podstawą do unieważnienia postępowania? Właśnie na takie pytanie musiał odpowiedzieć sobie zamawiający w sprawie będącej przedmiotem wyroku Krajowej Izby Odwoławczej z 28 marca 2022 r. (KIO 686/22).

Zamawiający jako gospodarz postępowania powinien określić w dokumentacji wymogi formalne oraz techniczne dotyczące zabezpieczenia wadialnego. Zdarzało się, że jednym z takich wymogów było nałożenie na wykonawców obowiązku przedłożenia gwarancji wadialnej, której ważność przekraczałaby termin związania ofertą. W niedawno wydanym orzeczeniu Krajowej Izby Odwoławczej rozstrzygnięto, czy takie postanowienia SWZ są dopuszczalne, czy też może są nieważne z mocy prawa (KIO 3482/21).

Wykonawca ma obowiązek rzetelnie skalkulować cenę oferty i uwzględnić w niej wszystko, co wynika z SWZ, w tym typowe ryzyka związane z realizacją zamówienia, tak aby zaoferowana cena była realna i pozwalała na należyte wykonanie umowy. Jeśli cena oferty wydaje się rażąco niska lub budzi wątpliwości, wykonawca musi ją szczegółowo wyjaśnić.

Określenie w treści regulaminu planowanego kosztu wykonania prac realizowanych na podstawie pracy konkursowej ma na celu zapoznać uczestników postępowania z możliwościami finansowymi zamawiającego. Wykonawcy powinni uwzględniać tą wartość przy sporządzaniu prac konkursowych, ponieważ w przeciwnym razie ich praca nie podlegałaby ocenie przez sąd konkursowy. Na takie konsekwencje wskazała Krajowa Izba Odwoławcza w wyroku z 10 stycznia 2022 r. (KIO 3624/21).
 

Wykonawcy, wypełniając formularz JEDZ, muszą odpowiedzieć na pytanie, czy realizując poprzednie zamówienia nie dopuścili się poważnego wykroczenia zawodowego (Część III, pkt C JEDZ). Pytanie to jest ściśle skorelowane z przesłanką wykluczenia z art. 109 ust. 1 pkt 5 p.z.p., która precyzuje, że chodzi o naruszenia poważne i zawinione. Wykonawca nie musi więc wspominać o wszystkich opóźnieniach czy komplikacjach w realizacji wcześniejszych zamówień. Ciekawy wyrok w tym kontekście wydała Krajowa Izba Odwoławcza 4 czerwca 2021 r. (KIO 1087/21), wskazując, jak należy interpretować pytanie z formularza JEDZ.

W czasie przygotowywania dokumentacji ofertowej nie raz zdarzają się pomyłki pisarskie, które zamawiający może poprawić, gdy wykonawca udzieli mu stosownych wyjaśnień. Nie wszystkie jednak pomyłki podlegają konwalidacji, w szczególności te dotyczące ceny oferty, ponieważ bezpośrednio rzutują one na pozycję wykonawcy w rankingu. Przykładem takiej pomyłki może być błędne rozwinięcie słowne cyfrowego zapisu ceny. Z wyroku Krajowej Izby Odwoławczej z 1 czerwca 2021 r. (KIO 1040/21) dowiemy się, dlaczego taki błąd nie podlega poprawieniu.

Zamawiający, przygotowując dokumentację zamówienia, musi zdecydować, w jakiej wysokości będzie żądał zabezpieczenia należytego wykonania umowy. Co do zasady takie zabezpieczenie powinno wynosić do 5% ceny całkowitej oferty lub wartości zobowiązania zamawiającego. Kiedy jednak można przekroczyć ten próg i do jakiej maksymalnej wartości? Odpowiedzi na te i inne pytania znajdziemy w wyroku Krajowej Izby Odwoławczej z 5 lipca 2021 r. (KIO 1381/21).