zamówienia publiczne | Co do zasady

Obowiązujące przepisy prawa nie sprzeciwiają się miarkowaniu naliczonej kary umownej przez publicznego zamawiającego. Takie działanie jest więc dopuszczalne. Praktyka pokazuje jednak, że samodzielnych miarkowań wciąż jest niewiele. Wynika to w dużej mierze z utrwalanego przez lata poglądu, że takie miarkowanie stanowi niedopuszczalną zmianę zamówienia publicznego. Drugą okolicznością jest szeroko rozumiana dyscyplina finansów publicznych, w duchu której zamawiający publiczni często zbyt powściągliwie podchodzą do możliwości, które oferują im przepisy prawa.

W projekcie ustawy o zmianie niektórych ustaw w celu deregulacji prawa gospodarczego i administracyjnego oraz doskonalenia zasad opracowywania prawa gospodarczego proponuje się zmiany, które znacząco pogorszą sytuację wykonawców w postępowaniu przed Krajową Izbą Odwoławczą.

Ostatnie dwa lata na rynku zamówień publicznych nie należały do najspokojniejszych. Pandemia COVID-19 oraz wojna w Ukrainie spowodowały stały i dynamiczny wzrost cen materiałów i usług oraz przerwanie łańcuchów dostaw, co przełożyło się na rekordowe wskaźniki inflacji i niespotykany wcześniej wzrost wynagrodzeń. W obliczu tak trudnej i tak bezpośrednio oddziałującej na rynek sytuacji ekonomicznej wykonawcy stanęli przed trudnym zadaniem doprowadzenia do waloryzacji swoich kontraktów. Oczekiwaniom rynku niekiedy wychodzi naprzeciw Krajowa Izba Odwoławcza. W bardzo istotnym wyroku KIO 3389/23 z 28 listopada 2023 r. Izba wskazała, jakie cechy powinna mieć oraz jak powinna wyglądać skuteczna, a więc i precyzyjna, klauzula waloryzacyjna.

Niekiedy już przed otwarciem ofert zamawiający zna kwotę, jaką przeznaczy zarówno na zamówienie podstawowe, jak i na zamówienie opcjonalne. Jak powinien oznaczyć te kwoty w informacji o kwocie przeznaczonej na sfinalizowanie zamówienia? Kiedy postępowanie zostanie unieważnione na podstawie art. 255 pkt 3 p.z.p., jeśli zamówienie przewiduje prawo opcji? Na te i na wiele innych pytań odpowiada Krajowa Izba Odwoławcza w najnowszym wyroku KIO 713/23.

Czy zmiana umowy o zamówienie publiczne może być obowiązkiem stron, gdy spełniona została przesłanka umowna do jej dokonania? I czy strona może zgodzić się wyłącznie na korzystne dla siebie konsekwencje danej zmiany realiów gospodarczych?

W połowie zeszłego roku weszło w życie rozporządzenie Parlamentu Europejskiego i Rady w sprawie subsydiów z państw trzecich zakłócających rynek wewnętrzny. Pierwszy przypadek, w którym Komisja Europejska zdecyduje, jaki wpływ na rynek zamówień publicznych UE ma pozaunijne wsparcie finansowe, dotyczy chińskiego oferenta ubiegającego się o zamówienie publiczne w Bułgarii.

Wbrew powszechnemu przekonaniu zamawiający nie mają nieograniczonych możliwości unieważniania postępowań. Wszczęte postępowanie mogą unieważnić tylko w wybranych sytuacjach. Co więcej, jeśli wykonawca zakwestionuje podstawy do unieważnienia postępowania przez zamawiającego, zamawiający będzie musiał wykazać wystąpienie takiej przesłanki oraz bronić swojego stanowiska w Krajowej Izbie Odwoławczej.

Od 1 stycznia 2024 r. zmieniły się progi unijne w zamówieniach publicznych i średni kurs euro do przeliczenia kwot progowych w euro na złote.

Jedną z najważniejszych kwestii związanych z zastrzeganiem tajemnicy przedsiębiorstwa jest wykazanie wartości gospodarczej zastrzeganych informacji. Pomimo wielu wyroków Krajowej Izby Odwoławczej oraz wykładni przedstawicieli doktryny zagadnienie to w dalszym ciągu budzi kontrowersje.

Zamówienia publiczne objęte są generalną zasadą jawności. Niekiedy stoi to w kolizji z interesami wykonawców, którzy mogą chronić wartościowe informacje i know-how swoich przedsiębiorstw, zastrzegając tajemnicę przedsiębiorstwa. Nie jest to jednak proces automatyczny, ponieważ wymaga od wykonawców rzetelnego wykazania przesłanek utajnienia. W nowym wyroku Krajowa Izba Odwoławcza precyzuje warunki poprawnego zastrzegania tajemnic gospodarczych.

Od 12 października 2023 r. wykonawcy uczestniczący w postępowaniu o udzielenie zamówienia publicznego – po przekroczeniu określonych progów finansowych – mają obowiązek powiadomić instytucję zamawiającą lub podmiot zamawiający o wszystkich zagranicznych wkładach finansowych.

Prawo zamówień publicznych nie określa górnego limitu kar umownych. Jeśli jednak kary są nieadekwatne w realiach danego zamówienia, wykonawca może wnieść odwołanie do KIO. W niedawnym wyroku KIO nakazała obniżenie kar do poziomu 30% wynagrodzenia brutto wykonawcy.