bankowość i finansowanie | Co do zasady

Przedsiębiorcy dotknięci Covid-19 gorączkowo szukają pomocy. Dużą popularnością cieszą się bezpośrednie formy pomocy takie jak tarcza finansowa lub „postojowe”. Tymczasem od niedawna działa inny instrument tarczy antykryzysowej, czyli gwarancja spłaty kredytów udzielana przez Bank Gospodarstwa Krajowego średnim i dużym przedsiębiorcom z Funduszu Gwarancji Płynnościowych. Program o wartości ponad 100 mld złotych ma zachęcać banki komercyjne do udzielania nowych kredytów na cele płynnościowe.

W nowej rzeczywistości gospodarczej przedsiębiorcy, którzy zaciągnęli kredyty, mogą zadawać sobie wiele pytań. Czy istniejące kredyty nadal będą wypłacane? Czy kończący się kredyt obrotowy zostanie przedłużony? I czy stan epidemii pozwala nie spłacać zaciągniętego kredytu?

16 marca Związek Banków Polskich opublikował komunikat w sprawie działań pomocowych podejmowanych przez banki w związku z pandemią COVID-19. Komunikat jednoznacznie wskazuje, że banki dostrzegają konieczność pilnych działań w odpowiedzi na przewidywane trudności kredytobiorców w spłacie zobowiązań. Jednocześnie banki zapewniają klientów, że takie działania będą polegały na wprowadzeniu uproszczonych i odformalizowanych działań pomocowych dla kredytobiorców znajdujących się w trudnej sytuacji finansowej w związku z pandemią koronawirusa.

Jedną z kluczowych kwestii absorbujących ostatnio opinię publiczną, a zwłaszcza banki i ich kredytobiorców detalicznych, była przyszłość kredytów walutowych, szczególnie tych denominowanych lub indeksowanych do franków szwajcarskich. Po tym, jak potyczki polityków wokół tematu „frankowiczów” nie przyniosły konstruktywnego rozwiązania problemu, uwaga skupiła się wokół toczących się sporów sądowych między bankami a kredytobiorcami. Długo wyczekiwany wyrok Trybunału Sprawiedliwości UE został opublikowany 3 października 2019 r., a w ślad za nim zostały wydane pierwsze orzeczenia polskich sądów. Niezależnie od wszelkich spekulacji i subiektywnych oczekiwań wiązanych z tym wyrokiem, warto zastanowić się, co tak naprawdę orzeczenie TSUE może zmienić w położeniu zainteresowanych stron, tj. kredytobiorców oraz pierwotnych i wtórnych wierzycieli.

Na początku roku weszła w życie ustawa z dnia 9 listopada 2018 r. nowelizująca szereg ustaw, w tym Prawo bankowe, pod kątem wzmocnienia nadzoru nad rynkiem finansowym. Treść Prawa bankowego została w jej efekcie rozszerzona o rozdział dotyczący przymusowego przejęcia banku koordynowanego przez KNF. Ustawa obowiązuje już od kilku miesięcy, dlatego warto przyjrzeć się dokładniej szczegółom wprowadzonego uprawnienia Komisji.

5 marca 2019 r. do Sejmu wpłynął projekt ustawy o zasadach prowadzenia działalności ze Zjednoczonego Królestwa Wielkiej Brytanii i Irlandii Północnej oraz Gibraltaru w związku z wystąpieniem z Unii Europejskiej. Podobne regulacje są przedmiotem prac lub zostały już wprowadzone w kilku innych państwach członkowskich UE. Ustawa ma zabezpieczyć polskich klientów, którzy zawarli umowy z takimi instytucjami. Ma też umożliwić tym podmiotom zakończenie w sposób uporządkowany prowadzenia działalności i relacji z klientem lub podjęcie odpowiednich kroków w celu pozostania na polskim rynku na zasadach dostępnych dla podmiotów z państw trzecich.

15 lutego 2019 r. wchodzi w życie zaproponowana przez Prezydenta nowelizacja Kodeksu cywilnego zmieniająca zasady naliczania odsetek od zaległych odsetek. W paragrafie pierwszym artykułu 482 k.c. przewidziany jest zakaz anatocyzmu, czyli naliczania odsetek od zaległych odsetek. Z kolei paragraf drugi stanowi wyjątek, który zezwala instytucjom kredytowym na naliczanie odsetek od zaległych odsetek w przypadku pożyczek długoterminowych. To właśnie ten wyjątek stał się obiektem zainteresowania ustawodawcy i wkrótce przestanie obowiązywać w polskim systemie prawnym.

Opublikowano już wiele komentarzy na temat tego, jak szkodliwe dla branży budowlanej są rozwiązania prawne zaproponowane w projekcie ustawy o zapobieganiu nadużyciom w inwestycjach drogowych. Wadą koncepcji ochrony lokalnych podwykonawców zaprezentowanej w niej przez Ministerstwo Sprawiedliwości jest także to, że może ona dotkliwie ograniczyć zewnętrzne finansowanie inwestycji drogowych GDDKiA.

Gwarancje zapłaty są jednym z najpopularniejszych sposobów zabezpieczenia transakcji międzynarodowych. Mogą zabezpieczać zarówno zapłatę wynagrodzenia, jak i prawidłowe wykonanie określonych prac. Popularność gwarancji bierze się przede wszystkim stąd, że udzielane są przez wiarygodne i powszechnie znane instytucje finansowe (zazwyczaj banki albo towarzystwa ubezpieczeniowe), a samo funkcjonowanie gwarancji oparte jest o uniwersalne i dobrze znane przedsiębiorcom reguły. Gwarancje są nadto zasadniczo niezależne od podstawowego stosunku łączącego strony, a warunki wypłat oparte są o obiektywne kryteria, niepozwalające na dowolność ocen. Nic więc dziwnego, że sporów na tle gwarancji zapłaty często udaje się uniknąć. Jednak gdy już się zdarzą, dotyczą zazwyczaj istotnych kwot i mogą wpływać na płynność finansową przedsiębiorców.

Od 1 lipca 2018 r. obowiązują przepisy wprowadzające mechanizm podzielonej płatności (split payment) w VAT. Mechanizm ten, stosowany w transakcjach B2B, ma stanowić narzędzie do walki z wyłudzeniami VAT.

Przedsiębiorcy nie mają obowiązku stosowania mechanizmu podzielonej płatności. Pozostawiona im inicjatywa w tym zakresie zmusza do zadania pytania, czy warto skorzystać z nowego instrumentu. Ustawodawca zadał sobie trud, by zachęcić podatnika do udzielenia odpowiedzi twierdzącej.

Od 1 lipca 2018 r. w transakcjach pomiędzy przedsiębiorcami obowiązuje mechanizm podzielonej płatności (tzw. split payment). Wprowadzenie go motywowane było zamiarem uszczelnienia systemu podatkowego. Split payment wpłynie jednak nie tylko na sytuację podatników, ale również banków.