100 mld złotych gwarancji BGK na wsparcie kredytów | Co do zasady

Przedsiębiorcy dotknięci Covid-19 gorączkowo szukają pomocy. Dużą popularnością cieszą się bezpośrednie formy pomocy takie jak tarcza finansowa lub „postojowe”. Tymczasem od niedawna działa inny instrument tarczy antykryzysowej, czyli gwarancja spłaty kredytów udzielana przez Bank Gospodarstwa Krajowego średnim i dużym przedsiębiorcom z Funduszu Gwarancji Płynnościowych. Program o wartości ponad 100 mld złotych ma zachęcać banki komercyjne do udzielania nowych kredytów na cele płynnościowe.

Na czym polega gwarancja BGK

Zgodnie z ustawą kryzysową z 2 marca 2020 r. BGK uzyskał możliwość udzielania gwarancji i poręczeń spłaty kredytów udzielonych przez banki komercyjne z przeznaczeniem na zasilenie płynności przedsiębiorców. W ten sposób ma przejąć od banków istotną część ryzyka związanego z finansowaniem pandemii i pobudzić znacznie ograniczoną akcję kredytową.

Gwarancje obejmują wyłącznie kapitał kredytu (bez odsetek i innych kosztów). Maksymalna kwota gwarancji nie może przekraczać 80% kapitału kredytu. Dodatkowo gwarancja za jednostkowy kredyt nie może być niższa niż 3,5 miliona złotych ani wyższa niż 200 milionów złotych.

Gwarancje BGK są udzielane na okres do 27 miesięcy, ale nie dłużej niż 3 miesiące po dacie spłaty kredytu. Wyjątkowo jednak, jeżeli kredytobiorca i bank finansujący uzgodnią przedłużenie okresu finansowania i bank finansujący oceni, że spłata kredytu jest możliwa w takim okresie, okres obowiązywania gwarancji BGK może zostać wydłużony do maksymalnie 72 miesięcy.

Gwarancje BGK nie wymagają szczególnych zabezpieczeń ze strony kredytobiorcy. Jedynym nowym zabezpieczeniem oczekiwanym przez BGK jest weksel in blanco kredytobiorcy.

Kto może skorzystać

Gwarancje BGK udzielane są bankom w ramach umów portfelowych linii gwarancyjnych, zawieranych między bankami a BGK. Korzystać z gwarancji mogą zatem tylko te banki, które mają zawarte takie umowy. Kredytobiorca musi wcześniej zweryfikować, czy wybrany przez niego bank może udzielać kredytów wspieranych gwarancją.

Gwarancją BGK z Funduszu Gwarancji Płynnościowych może zostać objęty tylko kredyt udzielony kredytobiorcy spełniającemu określone kryteria dotyczące wielkości przedsiębiorcy, stanu jego działalności przed pandemią, rezydencji podatkowej i zdolności kredytowej.

• Tylko średni i duzi przedsiębiorcy

Ten rodzaj gwarancji BGK jest kierowany wyłącznie do średnich i dużych przedsiębiorców w rozumieniu określonych rozporządzeń Komisji Europejskiej dotyczących pomocy publicznej zgodnie z Warunkami udzielania tych gwarancji. Gwarancje nie są zatem adresowane do mikro i małych przedsiębiorców – tacy przedsiębiorcy mogą skorzystać z innych typów gwarancji udzielanych przez BGK: gwarancji de minimis i Biznesmax.

• Bez wcześniejszych kłopotów

Gwarancje mają na celu zapewnienie płynności podmiotów, których sytuacja uległa pogorszeniu lub może ulec pogorszeniu w związku z Covid-19. Nie służą one ratowaniu przedsiębiorstw, które jeszcze przed pandemią miały poważny problem finansowy. W tym kontekście należy również wskazać, że gwarancje BGK stanowią pomoc publiczną zaakceptowaną przez Komisję Europejską w ramach przeciwdziałania skutkom pandemii, stąd kształt niektórych warunków wynika z regulacji pomocowych.

Z tego typu gwarancji BGK wyłączeni zostali kredytobiorcy, którzy na dzień 1 lutego 2020 r. byli wpisani do baz banku komercyjnego jako podmioty wykluczone z finansowania (w szczególności chodzi o wpisy w systemie BIK lub Bankowym Rejestrze) lub którym bank komercyjny wypowiedział jakąkolwiek ekspozycję kredytową. Również zaległości wobec banku finansującego powyżej 30 dni (z małymi wyjątkami) lub zaległości podatkowe lub związane ze składkami ZUS wykluczają możliwość objęcia kredytu linią gwarancyjną BGK. BGK nie gwarantuje również ekspozycji zagrożonych lub wobec których są dowody na utratę ich wartości według stanu na dzień 31 grudnia 2019 r.

BGK nie obejmie też gwarancją zobowiązań podmiotów w trudnej sytuacji w rozumieniu rozporządzeń Komisji Europejskiej dotyczących pomocy publicznej. W szczególności oznacza to, że gwarancją nie będzie objęta spółka z ograniczoną odpowiedzialnością będąca średnim przedsiębiorcą, w której zakumulowane straty przekroczyły połowę kapitału zakładowego (przy czym kapitał zakładowy uwzględnia również premie emisyjne, tzw. agio). W przypadku dużych przedsiębiorców trudna sytuacja oznacza m.in. wskaźnik zadłużenia kapitałów własnych (tj. stosunek kapitałów obcych do kapitału własnego) na poziomie powyżej 7,5 lub wskaźnik pokrycia odsetek (tj. pokrycie odsetek zyskiem EBITDA) na poziomie poniżej 1,0 w okresie ostatnich dwóch lat. Wcześniejsza i niespłacona dotychczas pomoc na ratowanie także będzie wyłączać podmiot z zakresu gwarancji BGK.

• Siedziba w Polsce

Gwarancja skierowana jest do polskich podmiotów. BGK wymaga, żeby kredytobiorca był polskim rezydentem, co w przypadku spółek oznacza, że kredytobiorca musi mieć siedzibę w Polsce.

• Zdolność kredytowa

Ostatnim ważnym, ale dość oczywistym wymogiem BGK jest zdolność kredytowa, czyli zdolność danego podmiotu do spłaty kredytu wraz z odsetkami. Zdolność kredytowa nie jest oceniana przez BGK, lecz przez bank finansujący zgodnie z zasadami przyjętymi w danym banku. BGK korzysta zatem z analizy banku finansującego, który udzielając danego kredytu, niejako „potwierdza” BGK zdolność kredytową kredytobiorcy.

Jakie kredyty gwarantuje BGK

Po pierwsze, jak wspomniano powyżej, celem tych gwarancji ma być wspieranie płynności. Pojęcie to trzeba rozumieć szeroko, bo BGK akceptuje kredyty obrotowe, które służą nie tylko bieżącemu finansowaniu działalności gospodarczej, ale również kredyty finansujące wydatki inwestycyjne, o ile przyczyniają się one do poprawy płynności przedsiębiorcy.

Po drugie, kredyt musi być „nowy” – tj. pierwotnie udzielony lub odnowiony po 1 marca 2020 r. zgodnie z akceptacją Komisji Europejskiej, co oczywiście wiąże się z czasem powstania pierwszych ekonomicznych skutków pandemii i działań pomocowych. Co ciekawe, pomimo że sama ustawa, która umożliwiła BGK udzielanie takich gwarancji, stanowi, że BGK ma udzielać takich gwarancji „w związku ze skutkami Covid-19”, warunek ten nie został w żaden sposób uszczegółowiony. W praktyce oznacza to, że wpływ ten może być rozumiany szeroko, czyli zarówno jako wpływ bezpośredni (np. spadek przychodów centrów handlowych w wyniku wygaśnięcia niektórych najmów na podstawie tarczy), jak i pośredni (np. spadek popytu na meble spowodowany zmianą zachowania konsumentów).

Po trzecie, gwarancja może zabezpieczać nie tylko kredyt w rachunku bieżącym, ale też inne formy finansowania podciągnięte pod linię kredytową, np. gwarancje, akredytywy, faktoring odwrotny.

Po czwarte, gwarancja może zabezpieczać jedynie kredyt w złotych. Jest to poważne ograniczenie dla niektórych typów przedsiębiorstw, a także komplikacja przy zabezpieczeniu odnawianego kredytu, który dotąd mógł być udzielany w wielu walutach (co często dotyczy zwłaszcza kredytów w tzw. standardzie LMA).

Po piąte, kredyt zabezpieczony taką gwarancją nie może być przeznaczony na spłatę istniejącego kredytu lub pożyczki. Oznacza to w szczególności zakaz refinansowania pożyczek od wspólników.

Po szóste, zakazane jest zabezpieczanie tego samego kredytu różnymi gwarancjami od BGK. Ponadto łączna kwota kredytów zabezpieczonych tym rodzajem gwarancji nie może przekroczyć kwoty 250 milionów. W przypadku kredytu udzielonego na okres dłuższy niż do końca roku mogą obowiązywać dodatkowe ograniczenia zależne od ilości pracowników oraz spadku przychodów.

Jak ubiegać się o gwarancję BGK i ile to kosztuje

Aby uzyskać gwarancje BGK, kredytobiorca musi złożyć wniosek na formularzu, który jest dołączony do umowy kredytowej. Na tym rola kredytobiorcy się kończy (musi on jeszcze tylko wystawić wspomniany weksel). Całą procedurę przeprowadza bank komercyjny, opierając się o swoją umowę ramową z BGK. Sama gwarancja jest udzielana z momentem wpisu kredytu przez bank komercyjny do specjalnego rejestru i nie ma osobnego dokumentu na pojedynczą gwarancję. Bank komercyjny musi również dopilnować, by w umowie kredytowej znalazły się wymagane przez BGK postanowienia – głównie zgody i potwierdzenia kredytobiorcy co do szczegółów gwarancji i jej realizacji. Jak widać, BGK nie jest technicznie zaangażowany na etapie udzielania poszczególnych gwarancji, aczkolwiek ma prawo podejmować pewne działania, np. może zgłosić zastrzeżenia wobec próby wpisu do rejestru kredytu, który nie spełnia warunków i nie może być zabezpieczony taką gwarancją.

Koszt gwarancji jest oczywiście bardzo atrakcyjny. Opłaty prowizyjne BGK są precyzyjnie opisane w Warunkach udzielania takich gwarancji, co zapewnia przejrzystość cenową.

Skutki zapłaty gwarancji przez BGK

Ustawa wprowadzająca możliwość udzielenia tych gwarancji wprost wskazała, że jeśli BGK zapłaci kwotę z gwarancji, bank ten „wstępuje, z chwilą zapłaty, w prawa beneficjenta gwarancji do wysokości dokonanej zapłaty”. Nie jest to zresztą mechanizm specyficzny tylko dla gwarancji z Funduszu Gwarancji Płynnościowych, ale dotyczy wszystkich gwarancji BGK udzielonych zgodnie z ustawą z dnia 8 maja 1997 r. o poręczeniach i gwarancjach udzielanych przez Skarb Państwa oraz niektóre osoby prawne.

Wstąpienie w prawa banku komercyjnego oznacza w szczególności wejście w prawa dotyczące zabezpieczeń. Może powodować to komplikacje, zważywszy na jedyne częściowe zabezpieczenie kredytu gwarancją BGK (co oznacza, że bank zawsze zostanie zaspokojony jedynie częściowo). Wejście nowego zabezpieczonego wierzyciela kredytobiorcy może powodować jeszcze większe kontrowersje przy wspólnych zabezpieczeniach zabezpieczających wiele kredytów, z których tylko jeden (obrotowy w PLN ze specjalnym przeznaczeniem) był zabezpieczony gwarancją BGK. W tym kontekście należy też zwrócić uwagę, że kwestia podziału kwot zwindykowanych od kredytobiorcy jest określona przepisami unijnymi, które przewidują proporcjonalne „pomniejszanie strat” banku komercyjnego i BGK.

Wniosek

Gwarancje BGK mają zachęcić banki do finansowania płynności podmiotów w czasach niepewności wywołanej pandemią. Są instrumentem prostym i szybkim, ale nie zawsze atrakcyjnym dla banków finansujących ze względu na komplikacje związane z podziałem zabezpieczeń z BGK w przypadku ewentualnej spłaty z gwarancji.

Artur Bednarski, adwokat, Patrycja Polasz, adwokat, praktyka bankowości i finansowania projektów kancelarii Wardyński i Wspólnicy