Agata Jóźwiak | Co do zasady

Ustawodawca obniżył opłaty od niektórych wniosków o uzasadnienie w procesie cywilnym. Opłata w tych przypadkach spadła z 100 zł do 30 zł. Bez zmian pozostaje regulacja, że opłatę od wniosku o uzasadnienie zalicza się na poczet opłaty od środka zaskarżenia.

Od 28 września 2023 r. obowiązują nowe zasady uiszczania opłat sądowych od wniosków o zawezwanie do próby ugodowej. Ustawodawca mocno obniżył opłaty, aby uatrakcyjnić tę instytucję po tym, gdy przestała ona przerywać przedawnienie, a powoduje tylko jego zawieszenie.
 

Sejm uchwalił nowelizację Kodeksu postępowania cywilnego. Wprowadza ona sporo zmian, które mają przede wszystkim przyspieszyć procedowanie. Przy okazji ustawodawca przywrócił niektóre regulacje i rozwiązania, które zmieniał w ostatnich latach. W artykule omawiamy najważniejsze zmiany.
 

Przedawnienie roszczeń wynikających z umowy o dzieło zostało uregulowane odmiennie od zasad ogólnych. Zgodnie z art. 646 k.c. roszczenia te przedawniają się z upływem dwóch lat od dnia oddania dzieła, a jeżeli dzieło nie zostało oddane – od dnia, w którym zgodnie z umową miało być oddane. Jest to zatem krótki termin, co do którego należy zachować dużą ostrożność, aby nie utracić swoich roszczeń. Tym bardziej że sposób jego liczenia może rodzić wątpliwości praktyczne, a w niektórych przypadkach stosujemy termin trzyletni.

Współdziałanie stron jest niezbędne przy wykonywaniu wielu umów. Jest tak w szczególności w przypadku umowy o dzieło czy umowy o roboty budowlane, w których osiągnięcie celu umowy następuje w toku mniej lub bardziej złożonego procesu i składa się z wielu elementów. Ustawodawca dostrzegł tę silną zależność i przewidział daleko idące rozwiązanie mające zastosowanie, gdy tego współdziałania brak. W takiej sytuacji może bowiem dojść nawet do odstąpienia od umowy.

Zawarcie ugody jest popularnym i bezpiecznym sposobem rozwiązywania sporów. Strony, czyniąc sobie wzajemne ustępstwa, samodzielnie kształtują łączący je stosunek prawny i przyjmują akceptowalne dla nich prawa i obowiązki. Model ten jest także promowany przez ustawodawcę, który przewidział korzystne dla stron postępowań sądowych regulacje związane ze zwrotem opłaty sądowej od pozwu w przypadku zawarcia ugody. Im wcześniej dojdzie do ugody, tym większą część opłaty można odzyskać. W pewnych przypadkach może dojść do zwrotu nawet całej opłaty.

Wykonawca robót budowlanych musi informować inwestora o wszelkich trudnościach związanych z realizacją robót będących przedmiotem umowy. Wynika to z zasady ścisłego współdziałania stron umowy (art. 354 § 2 k.c.) oraz art. 651 k.c. Obowiązek ten aktualizuje się, gdy dostarczona przez inwestora dokumentacja, teren budowy, maszyny lub urządzenia nie nadają się do prawidłowego wykonania robót albo jeżeli zajdą inne okoliczności, które mogą przeszkodzić prawidłowemu wykonaniu robót. Obowiązek informacyjny wykonawcy ma jednak ograniczony charakter i nie zawsze można pociągnąć wykonawcę do odpowiedzialności z tego tytułu.

Żądanie gwarancji zapłaty może pojawić się na biurku inwestora znienacka, powodując liczne komplikacje. Czasem wykonawcy składają takie żądanie, żeby mieć pretekst do odstąpienia od umowy. Zaczyna się wtedy wyścig z czasem, żeby nie dać im tego pretekstu. Można też zawczasu wybrać komercyjne rozwiązanie problemu, czyli linię gwarancyjną w umowie kredytowej.

Sąd Najwyższy w ostatnim czasie wypowiedział się na temat uznania długu i tym samym dał kilka ogólnych wskazówek, jak interpretować oświadczenia i zachowanie dłużnika. Jest to bardzo ważne praktyczne zagadnienie, ponieważ dłużnik swoim działaniem może doprowadzić do przerwania biegu przedawnienia roszczenia. Dłużnicy powinni więc zachować ostrożność, co deklarują wierzycielowi. Wierzyciele natomiast w wielu przypadkach mogą wykorzystać zachowanie dłużnika, aby poprawić swoją sytuację prawną.

W wyroku z 2 czerwca 2021 r. (II CSKP 7/21) Sąd Najwyższy wypowiedział się, czy można zastrzec warunkową wypłatę wynagrodzenia wykonawcy robót budowlanych. Orzeczenie to ma duże znaczenie praktyczne, ponieważ komentuje, jakie postanowienia umowne w zakresie wynagrodzenia są dopuszczalne, a jakie zakazane i tym samym nieważne. To istotna lektura zarówno dla wykonawców, jak i inwestorów. Zawiera cenne wskazówki, jak kształtować treść umowy o roboty budowlane, aby zachować jej zgodność z przepisami i zapewnić sobie należytą ochronę prawną.

Księgi wieczyste zawierają szereg informacji dotyczących stanu prawnego nieruchomości (działy II–IV). Zawarte tam dane objęte są domniemaniem ich prawdziwości (art. 3 ustawy o księgach wieczystych i hipotece). Co jednak jeśli okaże się, że treść księgi wieczystej różni się od rzeczywistego stanu prawnego nieruchomości? Czy domniemanie można obalić i w jaki sposób to najlepiej zrobić? Najpopularniejszym instrumentem jest wytoczenie powództwa o uzgodnienie treści księgi wieczystej z rzeczywistym stanem prawnym. Nie jest to jednak jedyny sposób, co ostatnio potwierdził Sąd Najwyższy w swoim orzecznictwie.

Kary umowne są bardzo popularnym instrumentem sankcjonowania uchybień w wykonywaniu zobowiązań niepieniężnych (np. ukończenia budowy w terminie). Kodeks cywilny tylko ogólnie wskazuje przesłanki miarkowania (obniżenia) kary umownej. Szczegółów należy więc poszukiwać w doktrynie i orzecznictwie. Poza tym przepisy prawa nie dają nawet wskazówek, jak bardzo można obniżyć karę umowną. Każdy przypadek należy więc traktować indywidualnie, w czym mogą pomóc omówione zasady.