Kolejna duża nowelizacja k.p.c. – co warto wiedzieć? | Co do zasady

Sejm uchwalił nowelizację Kodeksu postępowania cywilnego¹. Wprowadza ona sporo zmian, które mają przede wszystkim przyspieszyć procedowanie. Przy okazji ustawodawca przywrócił niektóre regulacje i rozwiązania, które zmieniał w ostatnich latach. W artykule omawiamy najważniejsze zmiany.

Nowe sprawy dla sądów rejonowych – limit 100 tys. zł

Na skutek nowelizacji sądy rejonowe będą rozpoznawać sprawy o wartości do 100 tys. złotych. Do tej pory trafiały tam postępowania, w których wartość przedmiotu sporu nie przekraczała 75 tys. złotych. Regulacja ta ma zapewne odciążyć sądy okręgowe, w których na rozstrzygnięcie spraw czeka się bardzo długo.

Szerszy zakres pełnomocnictwa procesowego

Zmieni się też podstawowy zakres pełnomocnictwa procesowego, wyznaczany przez art. 91 k.p.c. Zostanie do niego włączone wniesienie skargi kasacyjnej oraz reprezentacja w postępowaniu wywołanym jej wniesieniem. Do tej pory czynności te wymagały odrębnego pełnomocnictwa.

Zmiana w pismach procesowych – łatwo o pominięcie dowodu

Dużą zmianą dla pełnomocników będzie wprowadzenie art. 128¹ k.p.c., zgodnie z którym pismo wnoszone przez profesjonalnego pełnomocnika powinno zawierać wyraźnie wyodrębnione oświadczenia, twierdzenia oraz wnioski, w tym wnioski dowodowe. Jeżeli pismo zawiera uzasadnienie, wnioski dowodowe zgłoszone tylko w tym uzasadnieniu nie wywołują skutków, jakie ustawa wiąże ze zgłoszeniem ich przez stronę.

Oznacza to, że wszystkie dowody muszą być wraz z tezami dowodowymi szczegółowo wymienione w petitum pisma. Powołanie dowodów tylko w uzasadnieniu pisma (co do tej pory było najczęstszą praktyką) spowoduje pominięcie dowodu. Regulacja ta znacznie więc wydłuży pisma procesowe i będzie wymagała od pełnomocników skrupulatnego wynotowania wszystkich dowodów wraz z tezami (w niektórych, obszernych sprawach mogą to być dziesiątki albo nawet setki dowodów do szczegółowego opisania).

Koniec z ważeniem pism procesowych 

Ustawodawca posłuchał też głosów praktyków i zmienił art. 165 § 2 k.p.c., który aktualnie stanowi, że oddanie pisma procesowego w formie listu poleconego jest równoznaczne z wniesieniem tego pisma do sądu. Nowelizacja usuwa wymóg nadania przesyłki poleconej. Ma to ogromne znacznie praktyczne, ponieważ przesyłka polecona zgodnie z regulaminem Poczty Polskiej S.A. może mieć do 2 kg. Nadanie przesyłki o wadze powyżej 2 kg paczką, a nie listem poleconym, mogłoby więc opóźnić datę wniesienia pisma do sądu (liczyłaby się nie data nadania pisma, a data jego wpływu do sądu, który mógłby nastąpić z przekroczeniem terminu sądowego czy ustawowego).

Przesyłki zawierające pisma sądowe wraz z załącznikami często są cięższe niż 2 kg, co powodowało duże utrudnienia dla pełnomocników. Musieli oni je dzielić na kilka przesyłek (listów poleconych o wadze do 2 kg), wysyłać pismo paczką z dużym wyprzedzeniem, aby zachować termin, albo składać pismo osobiście w sądzie. Nowelizacja zakończy te problemy.

Jedna ugoda, kilka postępowań

Ustawodawca wprowadził wprost możliwość zawarcia jednej ugody obejmującej kilka różnych postępowań sądowych i ułatwił procedowanie w takich przypadkach (nowy art. 183¹⁴ § 2¹ k.p.c.). W takiej sytuacji czynności związane z zatwierdzeniem ugody i nadaniem ugodzie klauzuli wykonalności załatwia jeden sąd (jeśli przepisy o właściwości rzeczowej i właściwości wyłącznej nie stoją temu na przeszkodzie).

Zgodnie z nowymi przepisami: Jeżeli ugoda dotyczy roszczeń objętych różnymi postępowaniami sądowymi, strony wymieniają w ugodzie te postępowania oraz wskazują sąd, który zatwierdza ugodę i nadaje jej klauzulę wykonalności. Odpis postanowienia o zatwierdzeniu ugody lub nadaniu ugodzie klauzuli wykonalności sąd doręcza pozostałym sądom wymienionym w ugodzie. Odpis postanowienia o zatwierdzeniu ugody lub nadaniu ugodzie klauzuli wykonalności stanowi podstawę do umorzenia postępowania w zakresie, w jakim dotyczy ono roszczeń objętych ugodą.

Zamknięcie rozprawy na posiedzeniu niejawnym

Nowelizacja wprowadza możliwość zamknięcia rozprawy na posiedzeniu niejawnym i wydania na nim wyroku (nowy art. 224 § 3 k.p.c. oraz art. 326¹ k.p.c.) Jeżeli przyczyni się to do sprawniejszego rozpoznania sprawy, a wyznaczanie kolejnych posiedzeń jest zbędne, sąd może zamknąć rozprawę na posiedzeniu niejawnym. W takiej sytuacji należy uprzedzić strony o możliwości zamknięcia rozprawy i umożliwić im zabranie głosu w piśmie procesowym, w terminie nie krótszym niż 7 dni. Następnie sąd zamyka rozprawę w terminie miesiąca od dnia, w którym upłynął termin do zabrania głosu przez strony. Postanowienie takie może być wydane jedynie przez sędziów, przed którymi odbyło się ostatnie posiedzenie jawne poprzedzające bezpośrednio zamknięcie rozprawy. Jeżeli do zamknięcia rozprawy doszło na posiedzeniu niejawnym, sąd wydaje wyrok na tym samym posiedzeniu.

Regulacja ta jest przewidziana na przykład w sytuacjach, w których ostatnia rozprawa miałaby zostać przeprowadzona wyłącznie po to, aby strony wygłosiły swoje mowy końcowe. Teraz będzie to możliwe na piśmie. Takie rozwiązanie może znacznie przyspieszyć zamknięcie sprawy, ponieważ oczekiwanie na rozprawę aktualnie jest bardzo wydłużone (kilka, a czasami nawet kilkanaście miesięcy).

Wynagrodzenie dla biegłego, dopiero gdy naprawi swoje błędy

Ustawodawca dostrzegł też, że w niektórych sprawach strony zmuszone są płacić biegłym za poprawianie ich własnych pisemnych opinii i nadawanie im odpowiedniej formy i jakości. Na skutek nowelizacji art. 288 § 3 k.p.c.: Jeżeli opinia jest niezrozumiała, zawiera sprzeczności lub istotne braki, sąd może zarządzić, że przyznanie wynagrodzenia i zwrot wydatków nastąpi po jej uzupełnieniu lub wyjaśnieniu. Na postanowienie sądu zażalenie nie przysługuje.

Regulację tę należy ocenić pozytywnie, ponieważ jakość wydawanych opinii przez biegłych w wielu sytuacjach jest bardzo niska, a za poprawianie opinii biegły otrzymywał dodatkowe wynagrodzenie, co nie powinno mieć miejsca. Skuteczność tej regulacji zależy jednak przede wszystkim od sądów, które powinny egzekwować od biegłych poprawność merytoryczną i należytą staranność.

Postępowanie z udziałem konsumentów

Ustawodawca wprowadził też odrębny tryb postępowania z udziałem konsumentów. W postępowaniu tym na przedsiębiorcę nałożone są surowsze rygory prekluzyjne, jeśli chodzi o powoływanie faktów i dowodów. Konsument może wytoczyć postępowanie przed sądem swojego miejsca zamieszkania (wyjątkiem jest właściwość wyłączna). Przedsiębiorca może też być obciążony kosztami postępowania – bez względu na wynik sprawy – jeżeli przed wytoczeniem powództwa zaniechał próby dobrowolnego rozwiązania sporu, uchylił się od udziału w niej lub uczestniczył w niej w złej wierze i przez to przyczynił się do zbędnego wytoczenia powództwa lub wadliwego określenia przedmiotu sprawy.

Powrót do starych rozwiązań

Ustawodawca przywrócił też rozwiązania, które zmieniał na podstawie wcześniejszych nowelizacji.

Zażalenie na postanowienie wydane w postępowaniu zabezpieczającym ponownie będzie rozpoznawał sąd II instancji, a nie ten sam sąd w składzie trzech sędziów.

Sąd nie będzie już zawiadamiał powoda o zarządzeniu doręczenia odpisu pozwu pozwanemu. (art. 205¹ w § 1 k.p.c.).

Postanowienia podlegające uzasadnieniu wydane na posiedzeniu niejawnym znowu będą doręczane z urzędu z uzasadnieniem (art. 357 § 2² k.p.c). Strony nie będą więc musiały wnosić o sporządzenie uzasadnienia takich postanowień i doręczenie ich odpisu z uzasadnieniem.

Agata Jóźwiak, radca prawny, praktyka postępowań sądowych i arbitrażowych kancelarii Wardyński i Wspólnicy