Nabycie nieruchomości w Polsce przez brytyjskich obywateli i przedsiębiorców po Brexicie
Okres przejściowy, podczas którego obywatele oraz przedsiębiorcy z Wielkiej Brytanii byli zasadniczo traktowani na gruncie prawa UE tak jak obywatele oraz przedsiębiorcy pozostałych państw członkowskich, upłynął 31 grudnia 2020 r. W związku z tym pojawia się pytanie, na jakich zasadach brytyjscy obywatele i przedsiębiorcy mogą nabywać nieruchomości w Polsce oraz udziały i akcje w spółkach, które mają nieruchomości w Polsce.
Na mocy ustawy z dnia 24 marca 1920 r. o nabywaniu nieruchomości przez cudzoziemców nabycie przez cudzoziemca nieruchomości w Polsce wymaga zezwolenia ministra właściwego do spraw wewnętrznych. Wymóg ten dotyczy również nabycia lub objęcia przez cudzoziemca udziałów lub akcji w spółce handlowej z siedzibą na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej, będącej właścicielem lub wieczystym użytkownikiem nieruchomości na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej.
Obywatele i przedsiębiorcy Zjednoczonego Królestwa Wielkiej Brytanii i Irlandii Północnej są cudzoziemcami w rozumieniu art. 1 ust. 2 wskazanej wyżej ustawy.
Ustawa o nabywaniu nieruchomości przez cudzoziemców zawiera stosunkowo długą listę zwolnień od obowiązku uzyskania zezwolenia na nabycie nieruchomości przez cudzoziemca. Najdonioślejsze jest zwolnienie przewidziane w art. 8 ust. 2 dotyczące obywateli oraz przedsiębiorców państw będących stronami umowy o Europejskim Obszarze Gospodarczym.
Europejski Obszar Gospodarczy powstał w 1994 r. w celu objęcia przepisami wspólnotowymi dotyczącymi rynku wewnętrznego państw będących członkami Europejskiego Stowarzyszenia Wolnego Handlu (EFTA). Porozumienie o EOG stanowi obecnie część wspólnotowego porządku prawnego. Porozumienie stosuje się na terytoriach, na których stosuje się Traktat ustanawiający Europejską Wspólnotę Gospodarczą (obecnie TFUE) i Traktat ustanawiający Europejską Wspólnotę Węgla i Stali (wygasł) i na warunkach ustanowionych w tych Traktatach oraz na terytorium Republiki Islandii, Księstwa Liechtensteinu i Królestwa Norwegii. Wspomniane zwolnienie jest więc powiązane z terytorialnym zakresem zastosowania traktatów unijnych (patrz również opinia Polskiego Instytutu Notarialnego z 10 marca 2020 r.).
Z dniem 1 lutego 2020 r. weszła w życie umowa o wystąpieniu Zjednoczonego Królestwa Wielkiej Brytanii i Irlandii Północnej z Unii Europejskiej i Europejskiej Wspólnoty Energii Atomowej. Wielka Brytania przestała być członkiem Unii Europejskiej, a w konsekwencji Europejskiego Obszaru Gospodarczego. Zgodnie z art. 126 tej umowy do 31 grudnia 2020 r. obowiązywał okres przejściowy i w tym okresie stosownie do art. 127 ust. 1 umowy prawo UE (z pewnymi wyjątkami) miało zastosowanie do Wielkiej Brytanii i na jej terytorium.
W związku z tym do 31 grudnia 2020 r. w stosunku do obywateli i przedsiębiorców z Wielkiej Brytanii nie było wymagane uzyskanie zezwolenia na nabycie nieruchomości na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej bądź udziałów (akcji) spółek będących właścicielami bądź użytkownikami wieczystymi nieruchomości w Polsce.
1 stycznia 2021 r. weszła w życie umowa z 30 grudnia 2020 r. o handlu i współpracy UE z Wielką Brytanią. Umowa jest stosowana tymczasowo do 30 kwietnia 2021 r. Do jej ostatecznego zawarcia po stronie UE niezbędna jest ratyfikacja przez Parlament Europejski oraz zapewnienie uwierzytelnionego tłumaczenia umowy na wszystkie języki urzędowe Unii.
Umowa ta nie znosi jednak obowiązku uzyskiwania zgody przez obywateli oraz cudzoziemców z Wielkiej Brytanii na nabycie nieruchomości w Polsce lub też nabycie udziałów lub akcji w spółce handlowej z siedzibą w Polsce, będącej właścicielem lub wieczystym użytkownikiem nieruchomości. Zezwolenie jest wydawane, w drodze decyzji administracyjnej, przez ministra właściwego do spraw wewnętrznych, jeżeli sprzeciwu nie wniesie Minister Obrony Narodowej (a w przypadku nieruchomości rolnych, jeżeli sprzeciwu również nie wniesie minister właściwy do spraw rolnictwa). Szczegółowe informacje na temat transakcji, w których wymagana jest zgoda MSWiA, znajdą Państwo w naszym Przewodniku po transakcjach fuzji i przejęć.
A zatem, jak potwierdziło Ministerstwo Spraw Wewnętrznych i Administracji w informacji z 1 marca 2021 r., należy przyjąć, że Wielka Brytania jest obecnie państwem trzecim wobec UE. Dotychczasowe członkostwo Wielkiej Brytanii w UE przekładało się także na członkostwo w EOG. Natomiast Wielka Brytania nie miała i nie ma żadnych dodatkowych czy też odrębnych relacji w stosunku do EOG. Tym samym wraz z utratą członkostwa w UE utraciła także członkostwo w EOG.
Wspomnieć także należy, że EOG opiera się na czterech podstawowych swobodach, które w stosunkach na linii UE (państw członkowskich UE) i Wielka Brytania obecnie nie mają zastosowania. Dotyczy to również swobody przepływu kapitału obejmującej nabywanie nieruchomości.
W związku z powyższym należy stwierdzić, że art. 8 ust. 2 ustawy o nabywaniu nieruchomości przez cudzoziemców od 1 stycznia 2021 r. nie ma zastosowania do brytyjskich obywateli i przedsiębiorców. Jeśli chcą oni nabyć nieruchomość w Polsce bądź udziały lub akcje w spółce, która taką nieruchomość posiada, powinni ubiegać się o uzyskanie stosownego zezwolenia na zasadach ogólnych przewidzianych w ustawie o nabywaniu nieruchomości przez cudzoziemców (chyba że zaistnieją przesłanki dotyczące zwolnień od uzyskania zezwolenia wymienione w art. 8 ust. 1 w zw. z art. 8 ust. 3 tej ustawy).
Iwona Kasperek, Sylwia Moreu-Żak, radca prawny, praktyka projektów nieruchomościowych kancelarii Wardyński i Wspólnicy
