Czy czekają nas podwyżki składek ubezpieczenia OC PPM? | Co do zasady

Od 17 czerwca 2022 r. zakłady ubezpieczeń mają skuteczniejsze narzędzia oceny ryzyka ubezpieczeniowego w postaci dostępu do informacji o mandatach i punktach karnych. Analiza dodatkowych danych może skłonić ubezpieczyciela komunikacyjnego do podwyższenia należnej składki ubezpieczeniowej.

Ryzyko istotnie rzutuje na treść umowy ubezpieczeniowej. Z jednej strony determinuje zakres ubezpieczenia (przybierając postać wyłączeń bądź rozszerzeń ubezpieczeniowych), z drugiej zaś strony wpływa na wysokość składki ubezpieczeniowej oraz sumę ubezpieczenia (sumę gwarancyjną) czy na kwestie ewentualnego tzw. sublimitu.

Oczywiście ocena tego ryzyka została przewidziana w regulacjach ustawy o działalności ubezpieczeniowej i reasekuracyjnej, gdyż już przez samą działalność ubezpieczeniową rozumie się wykonywanie czynności ubezpieczeniowych związanych z oferowaniem i udzielaniem ochrony na wypadek ryzyka wystąpienia skutków zdarzeń losowych. W tak określonym zakresie działalności czynnościami ubezpieczeniowymi są również działania zmierzające do oceny ryzyka w ubezpieczeniach osobowych i ubezpieczeniach majątkowych. Istotna jest przy tym miara ryzyka, rozumiana jako funkcja matematyczna, która przyporządkowuje kwotę pieniężną danej prognozie rozkładu prawdopodobieństwa i rośnie monotonicznie wraz z poziomem ekspozycji na ryzyko stanowiącym podstawę danej prognozy rozkładu prawdopodobieństwa.

Wobec tak przedstawionego pojęcia ryzyka warto w końcu nakreślić, że jest ono również oczywiście istotnym elementem ubezpieczeń komunikacyjnych, w tym obowiązkowego ubezpieczenia odpowiedzialności cywilnej posiadaczy pojazdów mechanicznych czy AC, w którym kładzie się szczególny nacisk na „szkodowość” danego kierującego pojazdem. Na tę szkodowość wpływają różnego rodzaju elementy – począwszy od samego wieku posiadacza i jego doświadczenia jako kierowcy, kończąc na tym, czy był on m.in. sprawcą wypadków komunikacyjnych.

Do powyższego katalogu właśnie został dodany element w postaci możliwości wglądu do historii mandatów i punktów karnych nałożonych na kierującego.

Nowelizacja Prawa o ruchu drogowym i nowe narzędzie towarzystw ubezpieczeniowych przy ocenie ryzyka

Na mocy przepisów ustawy z dnia 2 grudnia 2021 r. o zmianie ustawy – Prawo o ruchu drogowym oraz niektórych innych ustaw (dalej również jako ustawa nowelizująca) zakłady ubezpieczeniowe zyskały instrumenty umożliwiające rozszerzoną ocenę ryzyka ubezpieczeniowego, co niewątpliwie wpłynie na wysokość składek w umowach ubezpieczenia AC i OC posiadaczy pojazdów mechanicznych.

Obecnie ustawa z dnia 20 czerwca 1997 r. – Prawo o ruchu drogowym reguluje zakres informacji, które mogą być udostępnianie na rzecz podmiotów w związku z realizacją ich celów ustawowych. Do takich podmiotów zaliczają się m.in. towarzystwa ubezpieczeniowe, które na mocy ustawy zobligowane są do zawierania umów ubezpieczenia odpowiedzialności cywilnej posiadaczy pojazdów mechanicznych.

Nowelizacja Prawa o ruchu drogowym znacząco poszerzyła zakres informacji, które towarzystwa ubezpieczeniowe mogą pozyskać z Centralnej Ewidencji Kierowców w celu zawarcia umowy ubezpieczenia. Co więcej, katalog danych gromadzonych w ewidencji również uległ rozszerzeniu. 

Na mocy art. 15 ustawy nowelizującej towarzystwa ubezpieczeniowe, za pośrednictwem systemu teleinformatycznego obsługującego Ubezpieczeniowy Fundusz Gwarancyjny, zyskały uprawnienie do wglądu w historię naruszeń przepisów ruchu drogowego przez kierowców (czyli wgląd w dane dotyczące historii mandatów i punktów karnych nałożonych na kierujących).

Od 17 czerwca 2022 r. każde towarzystwo ubezpieczeniowe umożliwiające przystąpienie do umowy ubezpieczenia AC lub OC pojazdów lądowych, zanim zdecyduje się na zawarcie umowy ubezpieczenia z konkretnym kierowcą, może pozyskać informacje z następującego katalogu:

• suma punktów przypisanych za naruszenia przepisów ruchu drogowego, na podstawie prawomocnego rozstrzygnięcia,
• suma punktów, które zostaną ostatecznie przypisane, jeśli naruszenie zostanie potwierdzone prawomocnym rozstrzygnięciem,
• nazwa naruszenia przepisów ruchu drogowego – kwalifikacja prawna, rodzaj czynu, data, godzinę i miejsce jego popełnienia, liczba punktów przypisanych za naruszenia na podstawie prawomocnego rozstrzygnięcia, liczba punktów, które zostaną ostatecznie przypisane, jeśli naruszenie zostanie potwierdzone prawomocnym rozstrzygnięciem,
• nazwa podmiotu rejestrującego naruszenie,
• dane pojazdu, którym popełniono naruszenie (rodzaj, marka, model, numer rejestracyjny) oraz – w przypadku pojazdów zarejestrowanych za granicą – kraj rejestracji pojazdu,
• rodzaj prawomocnego rozstrzygnięcia.

Dzięki ustawie nowelizującej towarzystwa ubezpieczeniowe zyskały instrument, który pozwala im dokładniej szacować ryzyko ubezpieczeniowe, na podstawie historii konkretnego kierowcy zgromadzonej w Centralnej Ewidencji Kierowców.

Co ważne, historia naruszeń przepisów ruchu drogowego, gromadzona w Centralnej Ewidencji Kierowców, jest co do zasady nieusuwalna. Do wyjątków należą:

• informacja o otrzymanych przez kierowcę punktach karnych (przechowywana średnio przez 2 lata),
• informacje o naruszeniach przepisów ruchu drogowego (usuwane po 5 latach od wystąpienia określonych zdarzeń).

Szczegółowe zdarzenia oraz terminy gromadzenia danych w Centralnej Ewidencji Kierowców w odniesieniu do wyżej wskazanych danych przewiduje art. 98 ustawy z dnia 5 stycznia 2011 r. o kierujących pojazdami.

Nowelizacja zmodyfikowała również zakres przetwarzania danych, o których mowa w art. 10 rozporządzenia 2016/679 (RODO). Wobec wprowadzenia ust. 1¹ do art. 41 ustawy z dnia 11 września 2015 r. o działalności ubezpieczeniowej i reasekuracyjnej towarzystwa ubezpieczeniowe zyskały uprawnienia do przetwarzania danych w zakresie wykroczeń lub przestępstw stanowiących naruszenia przepisów ruchu drogowego oraz przypisanych im punktów.

Istotne jest przy tym, że na mocy art. 41 ust. 1d ustawy o działalności ubezpieczeniowej i reasekuracyjnej towarzystwa ubezpieczeniowe, na rzecz których ww. dane zostały udostępnione, zobligowane są do ich niezwłocznego usunięcia po wykorzystaniu tych danych do celów oceny ryzyka ubezpieczeniowego i taryfikacji, zmierzających do zawarcia umowy ubezpieczenia.

Podsumowanie

Powyższe zmiany co do zasady należy uznać słuszne, niemniej budzą one pewne wątpliwości co do zakresu przetwarzania danych – chodzi w szczególności o regulacje zawarte w treści znowelizowanej ustawy o działalności ubezpieczeniowej i reasekuracyjnej. Zakres przetwarzania danych został bowiem rozszerzony na mocy nowych przepisów ustawy o działalności ubezpieczeniowej i reasekuracyjnej, a terminy przechowywania informacji, w szczególności te o naruszeniach przepisów ruchu drogowego w Centralnej Ewidencji Kierowców (które stanowią dane udostępniane ubezpieczycielom od 17 czerwca 2022 r.), ulegają wykreśleniu na mocy odrębnych ustaw.

Pojawia się tutaj wątpliwość, czy ubezpieczyciele przed zawarciem kolejnej umowy ubezpieczenia będą oceniać ryzyko ubezpieczeniowe na podstawie danych aktualnych, czy też danych, które brali pod uwagę już wcześniej, mając do dyspozycji historię konkretnego kierowcy (albowiem w istocie to stanowi podstawę do oceny wspomnianego ryzyka). Oczywiście ubezpieczyciel ma obowiązek usunąć dane niezwłocznie po ich wykorzystaniu do celów oceny ryzyka ubezpieczeniowego i taryfikacji, ale nie jest wykluczone ponowne użycie tych danych na podstawie wcześniej zawartej umowy.

Sama zaś nowelizacja utwierdza w przekonaniu, że czekają nas podwyżki składek ubezpieczeniowych w związku z podwyższeniem tzw. taryfikacji. Zdaje się, że na tę podwyżkę może wpłynąć w szczególności inflacja, wzrost cen części zamiennych (przy jednoczesnym ograniczeniu ich dostępności), zwiększony popyt na auta osobowe czy też narastające koszty eksploatacji. Nie bez znaczenia również pozostają nowe rekomendacje dotyczące likwidacji szkód z ubezpieczeń komunikacyjnych przez Komisję Nadzoru Finansowego (np. odpowiedzialność zakładu ubezpieczeń z tytułu umowy ubezpieczenia OC posiadaczy pojazdów winna obejmować zwrot uzasadnionych wydatków z tytułu sporządzenia na zlecenie uprawnionego ekspertyzy przez osobę trzecią, o ile sporządzenie takiej ekspertyzy było niezbędne do efektywnego dochodzenia świadczenia). Ze wstępnych szacunków wynika, że ww. rekomendacje spowodują wzrost rocznych kosztów likwidacji szkód – w skali całego rynku – o ok. 500 mln zł.

Warto zatem czujnie obserwować rynek ubezpieczeń komunikacyjnych.

Mateusz Kosiorowski, adwokat, Filip Marcinkowski, praktyka ubezpieczeniowa kancelarii Wardyński i Wspólnicy