prawo spółek | Co do zasady

Kodeks spółek handlowych umożliwia przekształcenie spółki akcyjnej w spółkę z ograniczoną odpowiedzialnością. Wymaga to jednak spełnienia wielu formalności, które bywają uregulowane w niejasny sposób. Błędy popełnione na którymkolwiek etapie postępowania mogą spowodować odmowę rejestracji przekształcenia przez sąd. W artykule opisujemy etapy procesu oraz wybrane problemy praktyczne, które mogą się pojawić w jego trakcie.

Tytułowa kwestia nadal budzi liczne wątpliwości. Dotyczą one przede wszystkim liczby wymaganych prawem sprawozdań finansowych, które należy sporządzić w związku z przekształceniem, okresu sprawozdawczego objętego danym sprawozdaniem finansowym, jak również obowiązku badania przez biegłego danego sprawozdania finansowego i jego zatwierdzenia przez właściwy organ zatwierdzający. Szczególne znaczenie ma prawidłowe określenie okresu, za który sporządzić należy pierwsze roczne sprawozdanie finansowe spółki przekształconej, co bezpośrednio przekłada się na sposób i ograniczenia wypłat zysku z poziomu tej spółki.

W poprzednich artykułach przedstawiliśmy korzyści z utworzenia fundacji rodzinnej, dopuszczalny dla fundacji zakres działalności gospodarczej oraz kwestie podatkowe. Pora na prawa i obowiązki osób zaangażowanych w funkcjonowanie fundacji. Fundacja rodzinna działa przez swoje organy (zarząd, radę nadzorczą i zgromadzenie beneficjentów), ale nie mogłaby powstać i funkcjonować bez fundatora i beneficjentów. Ustawa o fundacji rodzinnej reguluje zadania i uprawnienia wszystkich tych podmiotów, dając fundatorowi stosunkowo szeroki zakres swobody w kształtowaniu w statucie zasad funkcjonowania organów fundacji. To pozwala dostosować te zasady do indywidualnych potrzeb, zapewniając elastyczność dla działań fundacji i realizacji jej celów.

Ustawa, która wejdzie w życie 22 maja 2023 r., wprowadza fundację rodzinną jako nową osobę prawną służącą gromadzeniu mienia i zarządzaniu majątkiem zgodnie z wolą fundatora oraz spełnianiu świadczeń na rzecz jej beneficjentów. Cele fundacji rodzinnej są zatem inne niż w przypadku dotychczasowych fundacji, będących pozarządowymi organizacjami działającymi dla pożytku publicznego, a nie dla zysku. Poniżej przedstawiamy główne zalety fundacji rodzinnej, które pokazują, że ta forma prawna może służyć zróżnicowanym celom.

Już za kilka dni sukcesja międzypokoleniowa w polskich firmach będzie mogła przebiegać za pomocą wehikułu, jakim jest fundacja rodzinna. Nowy rodzaj osoby prawnej ma odpowiadać na bieżące potrzeby przedsiębiorców, którzy do tej pory byli skazani na stosunkowo ograniczone rozwiązania wynikające z przepisów ogólnych, a żeby skorzystać z instytucji fundacji rodzinnej, musieli wybierać zagraniczne jurysdykcje (m.in. Liechtenstein, Maltę, Austrię czy Holandię). Ustawodawca, przygotowując przepisy ustawy z dnia 26 stycznia 2023 r. o fundacji rodzinnej, stworzył instytucję, która posiada pewne odrębności w stosunku do innych znanych w naszym kraju podmiotów prawa.

Razem z przepisami umożliwiającymi założenie w Polsce fundacji prywatnej pojawią się zupełnie nowe przepisy prawa podatkowego. Wprowadzą atrakcyjne zasady opodatkowania przesunięć majątkowych i działalności fundacji, ale też trochę zbyt urozmaiconą mozaikę stawek podatkowych.

Fundacja rodzinna, jak każda inna forma prawna, może wiązać się również z ryzykiem, że zarządzanie majątkiem zostanie przekazane osobom niekompetentnym, fundacja będzie działać w sposób sprzeczny z wyznaczonym celem lub interesem swoich beneficjentów albo będzie prowadzić działalność gospodarczą w zakresie, który nie jest dozwolony dla fundacji rodzinnej. Ustawodawca zapewnił jednak określone narzędzia, które pozwalają zapobiegać takim sytuacjom.

Nie jest tajemnicą, że krajowe przedsiębiorstwa rodzinne mają trudności z przeprowadzeniem sukcesji. Prawdopodobnie to właśnie skłoniło ustawodawcę do wprowadzenia nowej instytucji, jaką będzie fundacja rodzinna. Ma ona umożliwić wielopokoleniową sukcesję oraz zapewnić ochronę przed rozdrobnieniem majątku, przy jednoczesnym zabezpieczeniu środków do utrzymania rodziny i innych osób bliskich fundatorowi.

Nowelizacja Kodeksu spółek handlowych, która weszła w życie 13 października 2022 r., m.in. ujednoliciła sposób obliczania kadencji członków zarządów, wprowadziła nowe obowiązki w zakresie protokołowania posiedzeń zarządu i rady nadzorczej w sp. z o.o. oraz rozszerzyła katalog przestępstw, których popełnienie skutkuje zakazem pełnienia funkcji członka organów, likwidatora lub prokurenta. Pojawia się pytanie, czy zmiana przepisów wpłynęła pozytywnie na funkcjonowanie organów spółek kapitałowych.

W ostatnich latach ESG to przede wszystkim „E” – aspekty dotyczące środowiska. To one najczęściej były przedmiotem regulacji prawnych. Obecnie coraz większy nacisk kładzie się na sprawy społeczne (S) i ładu korporacyjnego (G). W zakresie tych ostatnich warto zwrócić uwagę na dyrektywę w sprawie poprawy równowagi płci wśród dyrektorów spółek giełdowych, która weszła w życie pod koniec 2022 r. Dyrektywa ma zapewnić bardziej zrównoważoną reprezentację kobiet i mężczyzn wśród dyrektorów spółek giełdowych. 

Kodeks spółek handlowych przewiduje szereg instytucji wzmacniających pozycję akcjonariuszy mniejszościowych. Akcjonariusze reprezentujący 1/5 kapitału zakładowego mogą m.in. zażądać wyboru rady nadzorczej spółki poprzez głosowanie oddzielnymi grupami (art. 385 k.s.h.). Regulacja stanowi odejście od ustawowego sposobu powoływania rady nadzorczej – w drodze uchwały walnego zgromadzenia podjętej bezwzględną większością głosów. Akcjonariusz lub akcjonariusze repezentujący 20% kapitału zakładowego mogą żądać wyboru rady nadzorczej grupami, nawet jeśli statut spółki przewiduje inny sposób wyboru rady nadzorczej, np. w ramach uprawnień osobistych.

Podwyższenie kapitału zakładowego spółki z ograniczoną odpowiedzialnością bez zmiany jej umowy jest bardzo często stosowane jako mniej skomplikowana, szybsza i – co do zasady – tańsza metoda podwyższenia kapitału. Jednak w praktyce, z uwagi na niejednoznaczną regulację ustawową, mogą pojawiać się wątpliwości dotyczące takiego sposobu podwyższenia kapitału i formy dokumentów wymaganych dla jego skutecznego przeprowadzenia. O czym należy pamiętać, aby uproszczone podwyższenie kapitału zakładowego zostało przeprowadzone prawidłowo?