Jan Ciećwierz | Co do zasady

Minął już rok od dnia, w którym nasz kontrahent zawarł z osobą trzecią umowę, która uniemożliwia faktyczne wykonanie naszej umowy zawartej wcześniej z tym kontrahentem. Czy wobec upływu rocznego terminu z art. 59 k.c. mamy jeszcze jakieś szanse na wyeliminowanie z obrotu prawnego umowy fraudacyjnej, która krzywdzi nas jako wierzyciela?

Zawarta została umowa o roboty budowlane. Inwestor, zanim jeszcze wykonawca przystąpił do prac budowlanych, wyzbył się wartościowych składników swego majątku, na których wykonawca mógłby zaspokoić roszczenie związane z wynagrodzeniem należnym dopiero po wykonaniu umówionych robót budowlanych. Czy wykonawca w takiej sytuacji może skorzystać  z szerokiej ochrony wynikającej ze skargi pauliańskiej? 

Z myślą o wierzycielach uruchomiliśmy na naszym portalu serwis Ochrona wierzycieli w całości poświęcony temu, co może zrobić wierzyciel, gdy dłużnik bezprawnie uchyla się od zapłaty (albo realizacji innych zobowiązań).

Jednym z problemów mogących dotykać wierzyciela jest śmierć dłużnika. Wierzyciel w takiej sytuacji, jeżeli chce odzyskać swoją wierzytelność, jest niejako zmuszony jak najszybciej ustalić wartość spadku, który pozostał po zmarłym dłużniku, a także to, czy jego wierzytelność została w tym spadku uwzględniona oraz kto z grona potencjalnych spadkobierców i w jakim stopniu będzie odpowiedzialny za zobowiązania dłużnika.

Zawarliśmy umowę przedwstępną sprzedaży albo wieloletniej dzierżawy nieruchomości, ale nasz kontrahent uchylił się od zawarcia umowy przyrzeczonej, zbywając albo wydzierżawiając tę nieruchomość komu innemu. Mieliśmy umowę na przyszłą dostawę rzadkich, trudnych do zdobycia komponentów potrzebnych do naszej produkcji, ale nasz kooperant zawarł umowę zobowiązującą go do dostaw na rzecz naszego bezpośredniego konkurenta, co uniemożliwiło dostawy na naszą rzecz… Czy w takich sytuacjach przysługuje nam jakieś inne roszczenie oprócz żądania naprawienia szkody (np. z tytułu niewykonania lub nienależytego wykonania umowy)?

Pogłębiający się kryzys uczciwości dłużniczej sprawia, że wierzyciel dziś – bardziej niż kiedykolwiek wcześniej – musi się liczyć z ryzykiem, że dłużnik nie tylko nie spłaci długu dobrowolnie, ale też utrudni jego egzekucję, wyzbywając się składników majątku na rzecz osób trzecich. Ratunkiem w takich sytuacjach jest tzw. skarga pauliańska (actio Pauliana), znana i stosowana w systemach prawnych wielu państw na całym świecie.

Stosunkowo często przedmiotem zajęcia w postępowaniach zabezpieczających lub egzekucyjnych są udziały dłużników w spółkach kapitałowych. Dłużnik po zajęciu udziału nie traci jednak statusu wspólnika w spółce kapitałowej, a wierzyciel względem spółki nadal pozostaje osobą trzecią. Dłużnik może więc nadal wykonywać prawa korporacyjne z zajętych udziałów lub akcji, utrudniając wierzycielowi zaspokojenie się z tych praw. Dlatego warto pamiętać o możliwości zaskarżenia uchwał spółki oraz ustanowienia zarządcy udziałów lub akcji zajętych w ramach postępowania egzekucyjnego lub zabezpieczającego.

Nieuczciwym dłużnikom nie brakuje pomysłów, jak uchylić się od wykonania swych zobowiązań. Mogą też liczyć na usłużnych doradców, którzy za sowite honorarium podsuną „finezyjne” pomysły na wyprowadzenie w pole wierzycieli. Pomysły takie często polegają na kreowaniu bytów prawnych (czasami całej ich grupy lub „łańcucha”), aby ukryć w nich przed wierzycielami składniki przedsiębiorstwa dłużnika. Takie działania nazywamy nadużyciem osobowości prawnej w celu pokrzywdzenia wierzycieli. Czy nieuczciwi dłużnicy i ich poplecznicy (w tym ich doradcy), którzy świadomie korzystają z takich metod, rzeczywiście mogą spać spokojnie?

Jak małżonek ma udzielić zgody na zaciągnięcie długu obciążającego małżeński majątek wspólny, żeby wierzyciel mógł się zabezpieczyć na tym majątku lub prowadzić egzekucję z tego majątku? I co ma zrobić wierzyciel, jeśli nie ma takiej zgody na piśmie?

Żądanie w tzw. skardze pauliańskiej (art. 527 i nast. k.c.) musi być – zarówno od strony podmiotowej, jak i przedmiotowej – ściśle określone w zasadniczej treści (petitum) pozwu. Błędem jest założenie, że sąd rozpoznający sprawę sam odszuka brakujące elementy w uzasadnieniu.

Kodeks spółek handlowych zakazuje członkom zarządu spółek kapitałowych podejmowania działalności konkurencyjnej. Zakaz ten służy ochronie interesu gospodarczego spółki. Co jednak może zrobić spółka, gdy dojdzie do naruszenia zakazu konkurencji?

Złożenie nieprawdziwego oświadczenia o stanie zobowiązań podatkowych sprzedawanej spółki może skończyć się koniecznością pokrycia strat kupującego, nawet jeśli od transakcji minęło już kilka lat.