Andrzej Madała | Co do zasady

W połowie maja na stronach Rządowego Centrum Legislacji został opublikowany projekt nowelizacji ustawy o kontroli niektórych inwestycji. Wnioskodawcą jest Minister Rozwoju i Technologii. Projekt ustawy zmieniającej nie jest obszerny (zawiera jedynie cztery artykuły), ale wprowadza istotne zmiany na przyszłość. Projekt jest obecnie na etapie prac w Stałym Komitecie Rady Ministrów i po zaaprobowaniu przez rząd powinien trafić pod obrady parlamentu przed wakacjami. Jeżeli zostanie uchwalony (a wszystko na to wskazuje), to Prezes UOKiK nie będzie już organem odpowiedzialnym za kontrolę inwestycji zagranicznych w Polsce, a krajowe przedsiębiorstwa działające w sektorach strategicznych dla bezpieczeństwa, porządku i zdrowia publicznego będą podlegały bezterminowej ochronie przed przejęciami przez podmioty spoza państw OECD.

2 kwietnia 2025 r. Urząd Ochrony Konkurencji i Konsumentów opublikował nieznacznie zmienione wyjaśnienia w sprawie kryteriów i procedury zgłaszania zamiaru koncentracji Prezesowi UOKiK. Jest to kolejna zmiana w wytycznych dla przedsiębiorców wprowadzona przez UOKiK w ostatnim czasie. Polega na uszczegółowieniu interpretacji tzw. reguły skutku (zasady eksterytorialności) w zakresie koncentracji typu joint venture (utworzenia wspólnego przedsiębiorcy). Jej celem (jak wskazano w Komunikacie UOKiK) jest zmniejszenie liczby zgłaszanych w UOKiK koncentracji zagranicznych.

Inwestycje zagraniczne (FDI) z jednej strony przyczyniają się do wzrostu gospodarek krajowych. Z drugiej strony mogą stanowić niepożądaną ingerencję w zasoby o znaczeniu strategicznym dla funkcjonowania państwa gospodarza. W trudnych czasach sprawy bezpieczeństwa stają się priorytetowe (zarówno na poziomie krajowym, jak i unijnym), w związku z tym nasilają się tendencje protekcjonistyczne. Najlepszym przykładem jest wdrażanie w ostatnich latach do ustawodawstw poszczególnych państw europejskich regulacji dotyczących kontroli bezpośrednich inwestycji zagranicznych (niedawno Prezes UOKiK aktualizował swoje wyjaśnienia proceduralne w tym zakresie).

25 października 2024 r. Urząd Ochrony Konkurencji i Konsumentów opublikował zaktualizowane wyjaśnienia w sprawie kryteriów i procedury zgłaszania zamiaru koncentracji Prezesowi UOKiK. Jest to pierwsza zmiana w wytycznych dla przedsiębiorców, odkąd opublikowano te wyjaśnienia w 2015 r. Najważniejsza zmiana to liberalizacja interpretacji tzw. reguły skutku (zasady eksterytorialności), co ma zmniejszyć liczbę koncentracji stricte zagranicznych podlegających notyfikacji w Polsce. Pozostałe niewielkie zmiany w dokumencie to zmiany redakcyjne.

9 maja 2024 r. Urząd Ochrony Konkurencji i Konsumentów opublikował zaktualizowane wyjaśnienia w sprawie składania Prezesowi UOKiK zawiadomień oraz prowadzenia postępowań objętych zakresem ustawy o kontroli niektórych inwestycji zagranicznych. Znowelizowane przepisy ustawy, które znacząco poszerzyły zakres jej stosowania, weszły w życie prawie cztery lata temu – w lipcu 2020 r. Prezes UOKiK uzyskał wtedy dodatkowe uprawnienia w zakresie ochrony polskich przedsiębiorstw – istotne z punktu widzenia porządku, bezpieczeństwa lub zdrowia publicznego (pisaliśmy na ten temat w artykule Kontrola niektórych inwestycji – nowe przepisy ochronne). W 2022 r. UOKiK opublikował pierwsze wyjaśnienia dotyczące nowej regulacji.

W ostatnich latach pojawiły się unijne przepisy dotyczące wpływu państw trzecich na właściwe funkcjonowanie rynku wewnętrznego. Wprowadzono m.in. mechanizm badania i kontroli przez Komisję Europejską subsydiowania przez państwa trzecie planowanej działalności gospodarczej przedsiębiorstw (zarówno prywatnych, jak i państwowych) w UE. Nowe przepisy dotyczą również kontroli koncentracji przedsiębiorstw w Unii.

7 października br. UOKiK poinformował, że zakończył postępowanie antymonopolowe przeciw Gazpromowi i pięciu międzynarodowym koncernom, które utworzyły bez wymaganej zgody spółkę joint venture odpowiedzialną za budowę i eksploatację gazociągu Nord Stream 2. Na przedsiębiorców zostały nałożone rekordowo wysokie kary finansowe – łącznie ponad 29,3 miliarda zł (prawie 6,5 miliarda euro), z czego na sam Gazprom ponad 29 miliardów zł.

Nowy Prezes UOKiK zapowiada wzmocnienie aktywności urzędu mającej zapobiegać negatywnym skutkom rynkowym. Priorytetem ma być usuwanie szkodliwych praktyk z obrotu gospodarczego (a niekoniecznie karanie). Postępowania mają być prowadzone szybciej i sprawniej. Do tego dochodzi sporo zmian wewnętrznych w urzędzie.

W nowelizacji tzw. ustawy kryzysowej znajdują się również propozycje zmian legislacyjnych przygotowane przez Urząd Ochrony Konkurencji i Konsumentów. Mają one zwiększyć bezpieczeństwo finansowe gospodarstw domowych, zagwarantować dostępność kluczowych towarów i usług oraz zapobiec spekulacjom cenowym i nieuzasadnionym podwyżkom.

7 listopada br. w postępowaniu antymonopolowym przeciw Gazpromowi i pięciu międzynarodowym podmiotom odpowiedzialnym za finansowanie gazociągu Nord Stream 2 Prezes UOKiK, decyzją nr DKK-217/2019, nałożył na jeden z nich karę finansową rekordowej wysokości. Powodem ukarania Engie Energy Management Holding Switzerland AG z siedzibą w Szwajcarii kwotą w wysokości 172 mln zł było niewywiązanie się spółki z obowiązku przekazania na żądanie Prezesa UOKiK informacji i dokumentów w trakcie postępowania.

Na stronie UOKiK została opublikowana decyzja, która powinna być obowiązkową lekturą dla przedsiębiorców planujących przejęcia – wskazuje bowiem, jakich błędów unikać na etapie przygotowania i przeprowadzenia transakcji oraz późniejszych kontaktów z UOKiK.

Dodatkowe klauzule umowne w kontraktach transakcyjnych mogą przynieść korzyści zarówno nabywcy, jak i zbywcy. Pozwalają ochronić przenoszone wartości majątkowe, utrzymać ciągłość dostaw lub w pełni wykorzystać utworzenie wspólnego przedsiębiorcy. Ze względu na brak rodzimej regulacji przy konstruowaniu takich postanowień przedsiębiorcy powinni opierać się na wytycznych Komisji Europejskiej.