Zmiany w zasadach uczestnictwa przedsiębiorców zagranicznych w obrocie gospodarczym w Polsce | Co do zasady

Nowa ustawa, wchodząca w życie 30 kwietnia 2018 r., scali przepisy dwóch ustaw regulujących zasady działania przedsiębiorców zagranicznych w Polsce, przy okazji dokonując pewnych zmian względem obecnie obowiązujących przepisów.

30 kwietnia wejdzie w życie ustawa z 6 marca 2018 r. o zasadach uczestnictwa przedsiębiorców zagranicznych i innych osób zagranicznych w obrocie gospodarczym na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej. Nowe przepisy mają na celu połączenie w jednym akcie prawnym zasad dotyczących działalności przedsiębiorców zagranicznych w Polsce, dotychczas regulowanych przez dwie odrębne ustawy, tj.:

• ustawę z 2 lipca 2004 r. o swobodzie działalności gospodarczej, oraz
• ustawę z 4 marca 2010 r. o świadczeniu usług na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej.

Zarazem (to na marginesie) nowa ustawa uchyla martwe już w zasadzie przepisy ustawy z 6 lipca 1982 r. o zasadach prowadzenia na terytorium Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej działalności gospodarczej w zakresie drobnej wytwórczości przez zagraniczne osoby prawne i fizyczne.

Ma to umożliwić zachowanie spójności i integralności, a przez to również czytelności poszczególnych przepisów.

Nowa ustawa obejmuje swym zakresem listę podmiotów zagranicznych mogących podejmować i wykonywać działalność gospodarczą na terytorium RP, jak również reguluje zasady:

• świadczenia transgranicznej działalności usługowej przez przedsiębiorców zagranicznych w Polsce,
• zakładania oddziałów i przedstawicielstw przedsiębiorców zagranicznych w Polsce,
• uznawania certyfikatów, zaświadczeń oraz gwarancji i ubezpieczeń udzielonych i wydanych w państwach członkowskich UE.

Przy tej okazji ustawodawca dokonuje również mniej lub bardziej istotnych zmian dotychczasowych przepisów.

Lista osób zagranicznych mogących prowadzić działalność gospodarczą w Polsce

Przepis nowej ustawy określający podmioty mogące podejmować działalność w Polsce jest powtórzeniem dotychczasowego art. 13 ustawy o swobodzie działalności gospodarczej i zawiera zmiany redakcyjne ułatwiające jego wykładnię. I tak dla przykładu bez zmian pozostaje zasada, zgodnie z którą osoby zagraniczne inne niż wymienione w art. 4 ust. 1 i 2 nowej ustawy, które mogą wykonywać działalność gospodarczą na terytorium RP na takich samych zasadach jak obywatele polscy, mają prawo do podejmowania i wykonywania działalności gospodarczej wyłącznie w formie spółki: komandytowej, komandytowo-akcyjnej, z ograniczoną odpowiedzialnością i akcyjnej, a także do przystępowania do takich spółek oraz obejmowania bądź nabywania ich udziałów lub akcji, o ile umowy międzynarodowe nie stanowią inaczej.

W zakresie dopuszczalnych ograniczeń dla prowadzenia działalności przez przedsiębiorców zagranicznych w Polsce, takich jak: porządek publiczny, bezpieczeństwo publiczne, zdrowie publiczne czy bezwzględne wymogi dotyczące dobra ogólnego, definicja ustawowa nadrzędnego interesu publicznego, zawierająca przykładowe wskazanie dóbr chronionych w jego ramach, została rozszerzona o pojęcie bezpieczeństwa państwa.

Transgraniczne świadczenie usług wciąż możliwe bez rejestracji w Polsce

W zakresie świadczenia transgranicznej działalności usługowej nowa ustawa generalnie stanowi powtórzenie dotychczasowych przepisów. W efekcie bez zmian pozostają zasady czasowego świadczenia usług bez konieczności rejestracji działalności oraz zakazu nakładania obowiązków ograniczających korzystanie z usług, przy jednoczesnym zachowaniu obowiązków informacyjnych przedsiębiorców zagranicznych, dotyczących udostępniania informacji o prowadzonej działalności. Nie zmieniają się też obowiązki wobec usługobiorców przed zawarciem umowy lub prawa usługobiorców do żądania udostępnienia informacji na ich wniosek. W nowej ustawie zaktualizowano również katalog zawodów wyłączonych spod jej przepisów.

Zakładanie oddziałów przedsiębiorców zagranicznych

Nowa ustawa nie modyfikuje istotnie zasad tworzenia i prowadzenia oddziałów w Polsce i zasadniczo odpowiada przepisom dotychczas regulowanym przez ustawę o swobodzie działalności gospodarczej.

Bez zmian pozostaje ograniczenie zakresu działalności przedsiębiorców zagranicznych w ramach oddziału, tj. do zakresu działalności prowadzonej przez takiego przedsiębiorcę za granicą.

Tak jak dotychczas, do powstania oddziału konieczne są:

• ustanowienie w oddziale osoby upoważnionej do reprezentacji przedsiębiorcy zagranicznego i
• uprzednia rejestracja w Krajowym Rejestrze Sądowym.

Istotnymi zmianami są natomiast:

• brak wymogu składania w rejestrze wzorów podpisów osób upoważnionych do reprezentowania przedsiębiorców w oddziale,
• brak wymogu składania osobnego oświadczenia wskazującego dane osoby upoważnionej do reprezentowania przedsiębiorców w oddziale – obecnie wystarczy podanie w formularzu podstawowych danych takiej osoby, tj. imienia i nazwiska.

Istotna wątpliwość dotycząca danych osobowych reprezentantów w oddziale

Art. 89 pkt 1) jeszcze obowiązującej ustawy o swobodzie działalności gospodarczej stanowi, że „przedsiębiorca zagraniczny jest obowiązany podać imię i nazwisko oraz adres na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej osoby upoważnionej w oddziale do reprezentowania przedsiębiorcy zagranicznego”.

Powyższy wymóg nie został powtórzony w nowej ustawie. Ustawodawca uzasadnia to tym, że materia ta jest już regulowana w art. 39 ustawy z dnia 20 sierpnia 1997 r. o Krajowym Rejestrze Sądowym. Stanowi on między innymi, że „w dziale 2 rejestru przedsiębiorców zamieszcza się oznaczenie osoby upoważnionej przez przedsiębiorcę zagranicznego do reprezentowania go w oddziale”. Należy jednak zwrócić uwagę, że w dziale 2 rejestru przedsiębiorców wskazuje się jedynie imiona i nazwiska reprezentantów w oddziale, natomiast nie wskazuje się w rejestrze ich adresów do doręczeń.

Wątpliwość pojawia się na tle niedawno zmienionego art. 19a ust. 5 ustawy o Krajowym Rejestrze Sądowym, który stanowi, że „do wniosku o wpis osób reprezentujących podmiot wpisany do Rejestru, likwidatorów i prokurentów należy dołączyć oświadczenia tych osób obejmujące zgodę na ich powołanie oraz ich adresy do doręczeń […]”.

Z uzasadnienia zmian do ustawy o Krajowym Rejestrze Sądowym wynika, że powyższy obowiązek nie dotyczy członków organów podmiotów zagranicznych posiadających w Polsce oddziały przedsiębiorców zagranicznych czy też główne oddziały zagranicznych zakładów ubezpieczeń, główne oddziały zagranicznych zakładów reasekuracji, albowiem na mocy aktualnie obowiązujących przepisów podmioty te zobowiązane są wskazać reprezentanta w Polsce, który podaje swój adres.

Powyższe uzasadnienie ustawodawcy mogłoby mieć podstawy na gruncie ustawy o swobodzie działalności gospodarczej, natomiast wydaje się, że nie znajduje podstaw w świetle nowej ustawy, która nie nakłada obowiązku podawania adresu reprezentantów w oddziale.

Dlatego wydaje się, że od momentu wejścia w życie nowej ustawy przy każdorazowej rejestracji nowego reprezentanta przedsiębiorcy zagranicznego w oddziale konieczne będzie złożenie zgody takiej osoby na powołanie wraz z jej adresem do doręczeń, a samo oświadczenie zawierające te dane będzie musiało być podpisane przez tę osobę. Nie będzie natomiast konieczne, jak dotychczas, składanie oświadczeń zawierających zgodę oraz adres do doręczeń osób zasiadających w organie reprezentującym przedsiębiorcę zagranicznego.

Zmiany dotyczące likwidacji oddziału przedsiębiorcy zagranicznego

Obowiązek przeprowadzania postępowania likwidacyjnego zgodnie z przepisami Kodeksu spółek handlowych o likwidacji spółki z ograniczoną odpowiedzialnością ograniczono do sytuacji, w której likwidacja oddziału przedsiębiorcy zagranicznego jest wynikiem wydania decyzji przez właściwego ministra o zakazie wykonywania działalności gospodarczej przez przedsiębiorcę zagranicznego w ramach oddziału. W przypadku dobrowolnej likwidacji oddziału do zakończenia jego bytu prawnego wystarczające powinny być decyzja przedsiębiorcy zagranicznego o zakończeniu działalności oddziału oraz wniosek o wykreślenie oddziału z rejestru przedsiębiorców.

Więcej na ten temat pisaliśmy w artykule zapowiadającym powyższe zmiany.

Zmiany dotyczące przedstawicielstw przedsiębiorców zagranicznych

Tak samo jak w obecnie obowiązujących przepisach, zakres działania przedstawicielstwa może obejmować wyłącznie prowadzenie działalności w zakresie reklamy i promocji przedsiębiorcy zagranicznego, natomiast podmiotami uprawnionymi do tworzenia przedstawicielstw są przedsiębiorcy zagraniczni oraz osoby zagraniczne powołane do promocji gospodarki kraju ich siedziby.

Istotną zmianą jest za to ustalenie dwuletniego terminu obowiązywania wpisu przedstawicielstwa we właściwym rejestrze. Wpis jest przedłużany na kolejny dwuletni okres wyłącznie w przypadku złożenia przez przedsiębiorcę zagranicznego stosownego wniosku w ciągu ostatnich 90 dni obowiązywania wpisu.

Kolejną zmianą jest brak konieczności podawania adresu pobytu osoby upoważnionej w przedstawicielstwie do reprezentowania przedsiębiorcy zagranicznego. Konieczne stanie się natomiast dołączanie do wniosków dokumentów potwierdzających upoważnienie takiej osoby do reprezentowania przedsiębiorcy zagranicznego w przedstawicielstwie, wraz z potwierdzeniem przyjęcia takiego upoważnienia.

Zgodnie z nową ustawą wnioskodawca nie będzie musiał składać do rejestru dokumentów uprawniających go do wykorzystywania lokalu lub nieruchomości na potrzeby siedziby głównej przedstawicielstwa. Po wejściu w życie nowej ustawy wystarczy posiadanie takiego tytułu.

Nowa ustawa wyraźnie wskazuje na obowiązek uzyskania poświadczenia apostille na składanym przy wniosku o rejestrację przedstawicielstwa dokumencie potwierdzającym rejestrację przedsiębiorcy zagranicznego, na podstawie którego wykonuje działalność gospodarczą. Co ciekawe, ustawa nie wskazuje na taki obowiązek w przypadku odpisu z rejestru przedsiębiorcy zagranicznego składanego przy wniosku o rejestrację oddziału przedsiębiorcy zagranicznego.

Zastąpiono też dotychczasową decyzję ministra właściwego do spraw gospodarki o zakazie prowadzenia działalności w ramach przedstawicielstwa decyzją o wykreśleniu z rejestru, przy czym przesłanki wydania takiej decyzji w zasadniczej części pozostały niezmienione.

Łukasz Śliwiński, radca prawny, praktyka transakcji i prawa korporacyjnego kancelarii Wardyński i Wspólnicy