Koniec odrębnego postępowania w sprawach gospodarczych
Po wejściu w życie przyjętej ostatnio przez Sejm nowelizacji Kodeksu postępowania cywilnego postępowanie w sprawach między przedsiębiorcami będzie prowadzone dokładnie w taki sam sposób jak inne sprawy cywilne.
16 września 2011 roku Sejm przyjął nowelizację Kodeksu postępowania cywilnego, przewidującą m.in. likwidację odrębnego postępowania w sprawach gospodarczych, wprowadzenie zażalenia poziomego, udział w postępowaniu organizacji pozarządowych oraz zmiany dotyczące egzekucji świadczeń niepieniężnych. Na początku października ustawę podpisał prezydent. Zmiany mają wejść w życie po upływie sześciu miesięcy od dnia ogłoszenia ustawy, a zatem nie wcześniej niż wiosną 2012 roku.
Odrębne postępowanie w sprawach gospodarczych funkcjonuje w polskim postępowaniu cywilnym od 1989 roku, kiedy zlikwidowany został Państwowy Arbitraż Gospodarczy. Wprowadzone wówczas zmiany przeniosły sprawy gospodarcze do odrębnego postępowania procesowego, prowadzonego przez sądy gospodarcze będące wydziałami sądów powszechnych.
Dotychczasowe przepisy zakładają odrębność rozwiązań stosowanych w postępowaniu w sprawach gospodarczych od rozwiązań przyjętych w zwykłym postępowaniu procesowym. W toku postępowania pomiędzy przedsiębiorcami nie są możliwe zmiany podmiotowe, a zatem nie można przypozwać osoby, która powinna być w sprawie stroną pozwaną, ani też zawiadomić innego podmiotu, że może przyłączyć się do sprawy w charakterze powoda. W sprawach gospodarczych niedopuszczalne jest także powództwo wzajemne. Ograniczona została ponadto możliwość dokonywania zmian przedmiotowych. Z uwagi na prekluzję dowodową powód już w pozwie, a pozwany – w odpowiedzi na pozew powinien w sposób precyzyjny określić swoje stanowisko i przedstawiane dowody. Kolejną odrębnością w sprawach gospodarczych jest także to, że wyrok sądu pierwszej instancji w sprawach o roszczenia pieniężne albo świadczenia rzeczy zamiennych stanowi tytuł zabezpieczenia, wykonalny bez nadania mu klauzuli wykonalności.
Jak wynika z uzasadnienia projektu, nie istnieją obecnie żadne uzasadnione podstawy dla utrzymywania powyższych odrębności procesowych przy załatwianiu spraw gospodarczych. Po wejściu w życie projektowanych zmian wszystkie elementy procedury charakterystyczne dla postępowania w sprawach gospodarczych zostaną zniesione, a zatem postępowanie w sprawach między przedsiębiorcami będzie prowadzone dokładnie w taki sam sposób jak inne sprawy cywilne.
Z całą pewnością wprowadzone zmiany przyczynią się do odformalizowania postępowań sądowych prowadzonych pomiędzy przedsiębiorcami. Jak słusznie podkreślono w uzasadnieniu przyjętego projektu, nakładanie na strony sporów gospodarczych surowszych rygorów procesowych niż w zwykłych sprawach cywilnych było niekorzystne szczególnie dla małych i średnich przedsiębiorców. Sformalizowanie i rygoryzm stanowiły jednak skuteczne mechanizmy koncentracji materiału procesowego. Główne obawy odnośnie do przyjętej nowelizacji dotyczą możliwej przewlekłości postępowania po złagodzeniu wymagań. Jak podają statystyki, sądy cywilne są najmniej sprawną częścią polskiego wymiaru sprawiedliwości. Autorzy nowelizacji w uzasadnieniu projektu zapewniają jednak, iż nowe rozwiązania przyczynią się do przyspieszenia i uproszczenia całego postepowania cywilnego. Czy skorzystają na tym również przedsiębiorcy, ocenić będzie można już w 2012 roku, bowiem dotychczasowe przepisy stosować się będzie jedynie do postępowań wszczętych do dnia wejścia w życie nowelizacji.
Zuzanna Rudzińska, Zespół Rozwiązywania Sporów i Arbitrażu kancelarii Wardyński i Wspólnicy