Kolejne zmiany w prawie własności przemysłowej
Jeszcze nie weszła w życie nowelizacja ustawy z 30 czerwca 2000 r. Prawo własności przemysłowej, tj. ustawa z 24 lipca 2015 r. (zacznie obowiązywać 1 grudnia 2015 r.), a już opublikowano następną nowelizację p.w.p. – z 15 września 2015 r. Najważniejszą zmianą przewidzianą w pierwszej nowelizacji były listy zgody. Druga nowelizacja rewolucjonizuje zaś system uzyskiwania praw ochronnych na znaki towarowe. Zmiany będą dotyczyć procedury uzyskania praw oraz przesłanek ustania prawa ochronnego.
Celem nowelizacji jest przede wszystkim zwiększenie konkurencyjności polskiego Urzędu Patentowego względem europejskiego Urzędu Harmonizacji Rynku Wewnętrznego (OHIM) poprzez przyspieszenie i uproszczenie procedury oraz obniżenie kosztów. Wszystko to ma się przełożyć na zwiększenie liczby zgłoszeń znaków towarowych w trybie krajowym.
Nowelizacja nie wprowadza zasadniczych zmian co do podstaw odmowy udzielenia prawa ochronnego na znak towarowy. Zachowano podział na podstawy bezwzględne, które badane będą z urzędu (art. 1291 p.w.p.), oraz podstawy względne, które będą mogły stanowić podstawę sprzeciwu (art. 1321 p.w.p.). Uporządkowano je jednak, umieszczając w osobnych artykułach.
Zmiana systemu
Największą zmianą wprowadzoną drugą nowelizacją jest przejście z obowiązującego tzw. systemu badawczego na tzw. system sprzeciwowy.
Polska jest jednym z niewielu państw europejskich stosujących wciąż system badawczy. Polega on na tym, że Urząd Patentowy przeprowadza pełne badanie formalne i merytoryczne uwzględniające zarówno bezwzględne, jak i względne podstawy odmowy udzielenia prawa ochronnego na znak towarowy. Przeprowadzone pełne badanie kończy się wydaniem decyzji o udzieleniu lub odmowie udzielenia prawa. Zaletą systemu jest stosunkowa pewność prawa. Jego niewątpliwą słabością jest przede wszystkim dość długi czas oczekiwania na udzielenie prawa ochronnego na znak towarowy.
Zgodnie z nowym systemem sprzeciwowym Urząd Patentowy będzie przeprowadzał jedynie badanie formalno-prawne i sprawdzał wyłącznie bezwzględne przesłanki udzielenia ochrony. Nie będzie zatem odmawiał z urzędu udzielenia prawa ochronnego na zgłoszony znak towarowy z powodu kolizji z prawami wcześniejszymi, w tym kolizji ze znakami towarowymi nieużywanymi w Polsce. Problem z tymi ostatnimi polega głównie na tym, że blokują one uzyskanie ochrony zgłaszającym, którzy są zainteresowani używaniem znaków. Do tej pory ze względu na formalną kolizję nie mogli oni uzyskać ochrony, mimo że w praktyce często nie istniało ryzyko wprowadzenia konsumentów w błąd.
Zmiana systemu powinna przyśpieszyć uzyskanie prawa ochronnego. Szybciej, bo w terminie najpóźniej dwóch miesięcy od daty zgłoszenia, będzie ujawniana też informacja o zgłoszeniu znaku towarowego (obecnie Urząd Patentowy zobowiązany jest dokonać ogłoszenia niezwłocznie po upływie trzech miesięcy od daty zgłoszenia).
Po ujawnieniu informacji o zgłoszeniu znaku towarowego osoby trzecie będą mogły przedstawiać uwagi co do istnienia okoliczności uniemożliwiających udzielenie prawa ochronnego. Obecnie uwagi można składać, powołując się zarówno na podstawy bezwzględne, jak i względne. Nowa ustawa przewiduje możliwość składania uwag wyłącznie na podstawie tych pierwszych, zaś sprzeciwu – wyłącznie na podstawie drugich.
Jednocześnie Urząd Patentowy będzie przesyłał zgłaszającemu znak towarowy informację o wcześniejszych identycznych lub podobnych znakach towarowych przeznaczonych dla takich samych lub podobnych towarów i usług. Celem tego działania jest zapewnienie pewności prawa i przekazanie zgłaszającemu jasnego komunikatu o potencjalnych przeszkodach rejestracji w postaci praw osób trzecich.
Co istotne, w przeciwieństwie do OHIM, Urząd Patentowy nie będzie przesyłał takich zawiadomień do właścicieli praw wcześniejszych. Oznacza to, że będą oni musieli prowadzić własny monitoring zgłoszeń znaków towarowych i w razie potrzeby składać sprzeciwy wobec rejestracji nowych, kolizyjnych znaków towarowych. Nakłada to na właścicieli wcześniejszych praw dodatkowy obowiązek i wiąże się z ponoszeniem kosztów postępowania w sprawie ewentualnego sprzeciwu.
Uproszczenie rozstrzygnięć
Kolejna istotna zmiana w postępowaniu dotyczącym znaków towarowych polega na zniesieniu rygoru umorzenia postępowania w sprawie sprzeciwu i wydania decyzji uchylającej decyzję o udzieleniu prawa w przypadku braku odpowiedzi na zawiadomienie Urzędu Patentowego o sprzeciwie. Zgodnie z nowymi przepisami Urząd Patentowy, podobnie jak OHIM, rozpatrzy sprzeciw i wyda decyzję o jego oddaleniu lub uwzględnieniu nawet wtedy, gdy zgłaszający nie przedstawi swojego stanowiska. Należy zaznaczyć, że rygor ten nie został zniesiony dla innych praw, czyli wzorów przemysłowych, wzorów użytkowych i patentów.
Ograniczenie wniosków o unieważnianie znaku towarowego
Przepisy dotyczące postępowania w sprawie sprzeciwu nakładają na składającego sprzeciw obowiązek złożenia w odpowiednim terminie dowodów pod rygorem utraty możliwości powoływania się na nie. Do tej pory zgłaszający sprzeciw mogli próbować obejść wspomniany rygor dowodowy, wszczynając inne postępowanie – o unieważnienie znaku towarowego, w którym powoływali nowe, nieprzedstawione wcześniej dowody. Nowością wprowadzoną przez drugą nowelizację jest wyeliminowanie możliwości złożenia wniosku o unieważnienie, w sytuacji gdy wcześniej złożono już sprzeciw oparty na tych samych podstawach prawnych i tych samych prawach wcześniejszych, a sprzeciw ten został prawomocnie oddalony. Celem tej regulacji jest zapewnienie równości stron. Zgłaszający, w przypadku otrzymania negatywnej dla siebie decyzji, nie ma kolejnej szansy na złożenie dowodów i wszczęcie postępowania w tej samej sprawie.
Interes prawny
Nowelizacja wprowadza również istotne zmiany w kwestii interesu prawnego, znosząc obowiązek jego udowadniania w przypadku składania wniosku o stwierdzenie wygaśnięcia prawa ochronnego na znak towarowy. Stwierdzenie wygaśnięcia prawa ochronnego na znak towarowy dotyczy przypadków, kiedy zarejestrowany znak towarowy nie jest rzeczywiście używany. W takich sytuacjach wykazanie interesu prawnego było często dużym utrudnieniem. Przy tak dużej liczbie zarejestrowanych i chronionych znaków towarowych – w Polsce, jak i w Unii Europejskiej – zdarza się, że niektóre nie są używane w sposób rzeczywisty w obrocie gospodarczym. Stanowią jednak kolizję wobec innych praw. Dlatego ograniczenie ich liczby poprzez eliminowanie praw ochronnych na oznaczenia nieużywane jest słuszne i nie powinno napotykać trudności.
Obowiązek wykazania interesu prawnego zniesiono również w postępowaniu o unieważnienie znaku towarowego, jeżeli podstawą wniosku są przesłanki bezwzględne. Wprowadzono również zapis, zgodnie z którym znak towarowy może być unieważniony na podstawie praw wcześniejszych jedynie na wniosek właściciela tego prawa, tj. de facto podmiotu posiadającego interes prawny.
Jednocześnie, aby zapewnić równe traktowanie wszystkich wnioskodawców w postępowaniach o unieważnienie i stwierdzenie wygaśnięcia prawa ochronnego na znak towarowy, w przepisach przejściowych wprowadzono regułę, zgodnie z którą wykazanie interesu prawnego w tych postępowaniach nie jest wymagane niezależnie od tego, czy znaki towarowe będące ich przedmiotem zostały zarejestrowane na podstawie nowych czy też dotychczasowych przepisów.
Ocena zmian
Zmiany powinny usprawnić system uzyskiwania praw na znaki towarowe i wyeliminować sytuacje, w których kwestie formalne utrudniały, a często wręcz uniemożliwiały uzyskanie rozstrzygnięcia w danej sprawie i przeważały nad zagadnieniami merytorycznymi.
Ustawa została opublikowana w Dzienniku Ustaw 14 października 2015 r., co oznacza, że wejdzie w życie 15 kwietnia 2016 r.
Monika Wieczorkowska, praktyka własności intelektualnej kancelarii Wardyński i Wspólnicy
