Co nowego na europejskim niebie? | Co do zasady

Polityka jednolitej europejskiej przestrzeni powietrznej działa głównie na papierze, twierdzi Komisja Europejska. Dlatego trzeba uniezależnić organy nadzorujące sektor lotniczy oraz organizacje żeglugi powietrznej od władz państwowych i innych podmiotów.

Idea Single European Sky została wdrożona do porządku prawnego Unii w 2004 roku. Pakiet SES I składał się z czterech rozporządzeń:

• rozporządzenia (WE) Nr 549/2004 Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 10 marca 2004 r. ustanawiającego ramy tworzenia Jednolitej Europejskiej Przestrzeni Powietrznej,
• rozporządzenia (WE) Nr 550/2004 Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 10 marca 2004 r. w sprawie zapewniania służb żeglugi powietrznej w Jednolitej Europejskiej Przestrzeni Powietrznej,
• rozporządzenia (WE) Nr 551/2004 Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 10 marca 2004 r. w sprawie organizacji i użytkowania przestrzeni powietrznej w Jednolitej Europejskiej Przestrzeni Powietrznej,
• rozporządzenia (WE) Nr 552/2004 Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 10 marca 2004 r. w sprawie interoperacyjności Europejskiej Sieci Zarządzania Ruchem Lotniczym.

W 2009 roku uchwalono kolejne dwa rozporządzenia, nazwane łącznie SES II, które miały przyśpieszyć stworzenie jednolitej europejskiej przestrzeni powietrznej:

• rozporządzenie Parlamentu Europejskiego i Rady (WE) Nr 1070/2009 z dnia 21 października 2009 r. zmieniające rozporządzenia (WE) nr 549/2004, (WE) nr 550/2004, (WE) nr 551/2004 oraz (WE) nr 552/2004 w celu poprawienia skuteczności działania i zrównoważonego rozwoju europejskiego systemu lotnictwa
• rozporządzenie Parlamentu Europejskiego i Rady (WE) nr 1108/2009 z dnia 21 października 2009 r. zmieniające rozporządzenie (WE) nr 216/2008 w zakresie lotnisk, zarządzania ruchem lotniczym i służb żeglugi powietrznej oraz uchylające dyrektywę 2006/23/WE.

Kilkanaście dni temu Komisja Europejska zdecydowała się na przyspieszenie implementacji dotychczasowych regulacji za pomocą pakietu SES II+, proponując aktualizację powyższych rozporządzeń i ich ujednolicenie z przepisami dotyczącymi utworzenia Europejskiej Agencji Bezpieczeństwa Lotniczego (EASA). W tym celu 11 czerwca 2013 roku Komisja wydała Komunikat dotyczący przyśpieszenia wdrożenia jednolitej europejskiej przestrzeni powietrznej oraz dwa wnioski dotyczące zmiany rozporządzenia nr 216/2008 w zakresie lotnisk, zarzadzania ruchem lotniczym i służb żeglugi powietrznej i rozporządzenia w sprawie wdrożenia jednolitej europejskiej przestrzeni powietrznej. W dokumentach tych Komisja postuluje:

• wzrost bezpieczeństwa oraz lepszy nadzór
• lepsze zarządzanie ruchem lotniczym
• stworzenie nowych możliwości biznesowych w usługach pomocniczych
• ustanawianie partnerstw przemysłowych.

Komisja krytycznie oceniła skuteczność dotychczasowych działań w ramach polityki Single European Sky, podkreślając, iż wiele z jej założeń realizowanych jest jedynie formalnie, a państwa członkowskie wciąż przejawiają (nieraz silne) tendencje protekcjonistyczne, ukrywane nierzadko pod pozorem realizacji krajowej polityki obronności, pozostającej w gestii krajów członkowskich, a nie Unii.

Zdaniem Komisji remedium na powyższe zjawisko oraz niezwykle istotnym środkiem dla realizacji projektu jednolitej europejskiej przestrzeni powietrznej jest zwiększenie niezależności oraz rozszerzenie kompetencji organizacji ponadnarodowych, tj. EASA i EUROCONTROL, jak również wewnątrzkrajowych organizacji żeglugi powietrznej (w Polsce Państwowa Agencja Żeglugi Powietrznej) oraz państwowych organów nadzorujących (w Polsce Urząd Lotnictwa Cywilnego). Mówiąc krótko, chodzi o uniezależnienie kompetencji regulacyjnych w obszarze lotnictwa od władz państwowych oraz od innych podmiotów.

W Komunikacie powyższa myśl formułowana jest, w większości przypadków, na dość wysokim poziomie ogólności. Wyjątkiem jest EASA, której dotyczy wniosek nowelizacji rozporządzenia 549/2004 załączony do dokumentu. Wniosek sugeruje głównie zmiany o charakterze korekt dostosowujących rozporządzenie do nowych przepisów, wprowadza jednak pewne zmiany dotyczące wewnętrznej struktury organizacji, a także zmienia jej nazwę na Agencję Unii Europejskiej ds. Lotnictwa („European Union Agency for Aviation” albo „EAA”).

W odniesieniu do innych organów i organizacji Komunikat sygnalizuje jedynie kierunki przyszłych zmian legislacyjnych. W szczególności Komisja przewiduje, iż członkowie tzw. organu weryfikującego skuteczność działania („Performance Review Body”), którego funkcje pełni EUROCONTROL, powinni być wybierani bezpośrednio przez Komisję, a nie przez przedstawicieli państw członkowskich. Równocześnie Komunikat przewiduje rozszerzenie kompetencji EUROCONTROL w ramach jego funkcji menadżera sieci zarządzania ruchem lotniczym, m.in. na pewne aspekty projektowania przestrzeni powietrznej. Usprawnienie funkcjonowania organizacji mają zapewnić także uproszczone struktury zarządzania.

Sporo uwagi poświęca Komisja także znaczeniu niezależności tzw. krajowych organów nadzorujących, a w szczególności ich rzeczywistego rozdzielenia od organów zapewniających służby żeglugi powietrznej. Co prawda obecnie większość krajów rozdziela sfery aktywności tych organów na poziomie strukturalnym, jednak Komisja uważa, iż jest to niewystarczająca gwarancja niezależności organów nadzorczych i przewiduje wprowadzenie szczegółowych regulacji określających konkretne, wiążące kryteria autonomii organów.

Jakkolwiek powyższe postulaty mogą mieć potencjalnie daleko idące skutki dla europejskiej sieci regulacyjnej lotnictwa, czas pokaże, w jakim stopniu rzeczywiście będą one wdrażane.

Paweł Mazur, Zespół Prawa Lotniczego kancelarii Wardyński i Wspólnicy