Akt oskarżenia oraz apelacja prokuratora stanowią informację publiczną | Co do zasady

Prawo dostępu do informacji publicznej jest jednym z podstawowych uprawnień obywatela. Umożliwia ono aktywny udział w życiu publicznym między innymi poprzez domaganie się informacji o działalności organów władzy publicznej. Jednakże zarówno definicja informacji publicznej, jak i pozostałe przepisy ustawy o dostępie do informacji publicznej niezmiennie budzą wątpliwości podmiotów zobowiązanych do jej udzielania. To z kolei powoduje, że kierowane do tych podmiotów wnioski – wskutek dokonania przez organy błędnej interpretacji – mogą być nieuwzględniane.

Wyrok NSA z 21 lutego 2018 r., I OSK 2078/16

Zgodnie z art. 6 ust. 1 pkt 4 lit. a ustawy o dostępie do informacji publicznej jednym z rodzajów takiej informacji jest dokument urzędowy, a w szczególności treść orzeczeń sądów. Dokument urzędowy zdefiniowano w przedmiotowej ustawie, w treści art. 6 ust. 2, poprzez wskazanie, że jest nim treść oświadczenia woli lub wiedzy, utrwalona i podpisana w dowolnej formie przez funkcjonariusza publicznego w rozumieniu przepisów Kodeksu karnego, w ramach jego kompetencji, skierowana do innego podmiotu lub złożona do akt sprawy.

Niezależnie od powyższych definicji, zwraca się jednak uwagę na treść art. 1 ust. 2 ustawy. Zawiera on normę kolizyjną, która w określonych przypadkach przyznaje pierwszeństwo przepisom zawartym w ustawach odrębnych. Oznacza to, że przepisy ustawy o dostępie do informacji publicznej nie są stosowane wówczas, gdy istnieją inne przepisy szczególne, które odmiennie regulują zasady i tryb dostępu do takiej informacji.

Wspomniane przepisy ustawy stały się przedmiotem rozważań Naczelnego Sądu Administracyjnego, rozpatrującego skargę kasacyjną, w której zarzucono ich błędną wykładnię.

Wniosek o udostępnienie treści aktu oskarżenia i apelacji prokuratora

W omawianej sprawie wnioskodawca zwrócił się do prezesa sądu rejonowego o udostępnienie informacji publicznej w postaci treści wyroku sądu, a także treści aktu oskarżenia oraz treści apelacji prokuratora od wyroku zapadłego w tej samej sprawie.

Prezes sądu, zobligowany do udostępnienia informacji publicznych, nie uwzględnił złożonego wniosku, bowiem uznał, że wszelkie prawa związane z dostępem do akt postępowań karnych i otrzymywania z nich dokumentów są uregulowane szczegółowo przepisami Kodeksu postępowania karnego. Wskutek tego wnioskowane informacje nie mogły zostać udzielone w trybie przewidzianym ustawą o dostępie do informacji publicznej. Ponadto prezes sądu zwrócił uwagę na to, że choć ustawa wskazuje – jako informację podlegającą udostępnieniu – treść orzeczeń sądów, to jednak orzeczenia sądowe są udostępniane tylko w takim zakresie, w jakim zawierają dane publiczne.

Wnioskodawca wystąpił ze skargą na bezczynność prezesa sądu do wojewódzkiego sądu administracyjnego, ponieważ w jego opinii organ błędnie ocenił żądanie jako niepodlegające ustawie o dostępie do informacji publicznej. Skarga została uwzględniona, bowiem w ocenie sądu administracyjnego – orzeczenia sądowe – zarówno wyroki, jak i postanowienia – jako dokumenty urzędowe wydane przez sąd w ramach jego działalności orzeczniczej opartej na przepisach powszechnie obowiązującego prawa, są danymi publicznymi i podlegają udostępnieniu po ich zanonimizowaniu […]. Także uzasadnienie wyroku […] jest informacją publiczną. Zatem, przyjmując powyższą argumentację sądu, dostęp do takiej informacji może zostać ograniczony jedynie na zasadach określonych w art. 5 ustawy o dostępie do informacji publicznej.

Taki sam charakter dokumentu urzędowego wojewódzki sąd administracyjny przypisał również treści aktu oskarżenia wniesionego przez prokuratora oraz treści apelacji prokuratora, bowiem są to dokumenty utrwalone i podpisane przez funkcjonariusza publicznego w ramach jego kompetencji.

Sąd podkreślił również, że w istocie przepisy Kodeksu postępowania karnego są przepisami szczególnymi w rozumieniu opisanego wyżej art. 1 ust. 2 ustawy o dostępie do informacji publicznej. Jednak wskazywane przepisy procedury karnej regulują kwestię dostępu do całych akt sprawy, a nie o całe akta w opisywanej sprawie wnioskowano.

Pomimo tak obszernej argumentacji prezes sądu wniósł skargę kasacyjną od powyższego wyroku, zarzucając sądowi administracyjnemu błędną wykładnię przepisów ustawy.

NSA o definicji dokumentu urzędowego

NSA powtórzył tezę, zgodnie z którą orzeczenia sądowe z uzasadnieniami są danymi publicznymi i podlegają udostępnieniu w trybie i na zasadach określonych w ustawie o dostępie do informacji publicznej.

W odniesieniu do aktu oskarżenia NSA wskazał, że jego wniesienie do sądu stanowi jeden ze sposobów zakończenia postępowania przygotowawczego, a zatem akt oskarżenia jest rozstrzygnięciem mającym przymiot dokumentu urzędowego i podlega udostępnieniu w trybie przewidzianym w ustawie o dostępie do informacji publicznej. Podobnie sąd orzekł w przypadku apelacji prokuratora od wyroku sądowego.

Prezes sądu w toku postępowania zwracał także uwagę, że przedmiotem sprawy karnej jest kwestia odpowiedzialności karnej określonej osoby za zarzucany jej czyn stanowiący przestępstwo. W jego opinii zatem ani akt oskarżenia, ani apelacja prokuratora nie stanowią danych publicznych podlegających udostępnieniu w trybie opisywanej ustawy. Podobnie zarówno w literaturze, jak i w orzecznictwie podkreśla się, że udostępnienie danych zawartych w poszczególnych dokumentach urzędowych nie może naruszać ochrony danych osobowych, jak również wiązać się z udostępnieniem jakichkolwiek danych wrażliwych¹.

W odpowiedzi na powyższe NSA kontrargumentował, że za udostępnieniem tego rodzaju dokumentów w trybie dostępu do informacji publicznej przemawia już sama tylko możliwość śledzenia przez publiczność toku postępowania sądowego. Skoro zatem rozprawy są jawne, a przewód sądowy rozpoczyna się od zwięzłego przedstawienia przez oskarżyciela zarzutów oskarżenia, co z reguły sprowadza się do odczytania aktu oskarżenia […], to również treść aktu oskarżenia zostaje podana do publicznej wiadomości.

Wniosek musi być skonkretyzowany

NSA podkreślił również, że skorzystanie z uprawnienia do uzyskania informacji w oparciu o przepisy ustawy o dostępie do informacji publicznej jest możliwe tylko wówczas, gdy wnioskodawca wskaże konkretne dokumenty, o których udostępnienie wnosi. Zatem możliwe jest wnioskowanie o udostępnienie aktu oskarżenia czy apelacji, jednakże uprawnienie takie wyłączone jest w odniesieniu do całych akt, które stanowią zbiór różnorodnych materiałów.