Wnioski o uzasadnienie podlegają już opłacie
Jedną z wielu zmian, które wprowadziła ostatnio opublikowana nowelizacja Kodeksu postępowania cywilnego, jest opłata od wniosku o uzasadnienie orzeczenia (wyroku, postanowienia) lub zarządzenia. Opłata ta dotyczy już wniosków, które są składane od 21 sierpnia br.
Ustawa z dnia 4 lipca 2019 roku o zmianie ustawy – Kodeks postępowania cywilnego oraz niektórych innych ustaw (Dz. U. poz. 1469), poza wieloma innymi zmianami, wprowadziła do ustawy o kosztach sądowych w sprawach cywilnych obowiązek (ciężar procesowy) uiszczenia opłaty od wniosku o sporządzenie pisemnego uzasadnienia wyroku albo postanowienia sądu tudzież zarządzenia przewodniczącego.
Należy zwrócić na to uwagę, gdyż przepis ten wszedł już w życie i stosuje się do wniosków o uzasadnienia składanych od zeszłego tygodnia.
Pisemne uzasadnienie za 100 zł
Omawiany przepis to nowy art. 25b u.k.s.c., zgodnie z którym
1. Opłatę stałą w kwocie 100 złotych pobiera się od wniosku o doręczenie orzeczenia albo zarządzenia z uzasadnieniem zgłoszonego w terminie tygodnia od dnia ogłoszenia albo doręczenia tego orzeczenia albo zarządzenia.
2. W przypadku wniesienia środka zaskarżenia opłatę uiszczoną od wniosku o doręczenie orzeczenia albo zarządzenia z uzasadnieniem zalicza się na poczet opłaty od środka zaskarżenia. Ewentualna nadwyżka nie podlega zwrotowi.
Przepis ma charakter ogólny, to znaczy że nie odróżnia wysokości opłaty od wniosku o uzasadnienie wyroku, czy też postanowienia albo zarządzenia, które podlega uzasadnieniu.
Odpłatny wniosek o uzasadnienie jest jednak zupełną nowością w sprawach cywilnych, gdzie właściwie nigdy nie podlegał on opłacie sądowej. W innych procedurach taka sytuacja też jest rzadka – w postępowaniu przed sądem administracyjnym na przykład wniosek o uzasadnienie podlega opłacie wyłącznie wtedy, gdy zapadł wyrok oddalający skargę (art. 141 § 2 p.p.s.a. w zw. z art. 142 § 2 p.p.s.a.); swoją drogą ustawodawca zachował w tym zakresie konsekwencję – wniosek do sądu administracyjnego też jest opłacany kwotą 100 zł (§ 2 rozporządzenia Rady Ministrów w sprawie wysokości opłat kancelaryjnych pobieranych w sprawach sądowoadministracyjnych z 3 czerwca 2019 r. (Dz.U. poz. 1090)).
A jeśli nie opłacę wniosku?
Nowelizacja u.k.s.c. w zakresie opłaty od wniosku o uzasadnienie weszła w życie 21 sierpnia 2019 r. – należy bowiem do przepisów ujętych w art. 4 ustawy nowelizującej, odnoszących się do kosztów sądowych (o których to przepisach szeroko już pisaliśmy).
Należy tym samym przyjąć, że opłata od wniosku o uzasadnienie orzeczenia lub zarządzenia należy się, począwszy od tego dnia, od każdego takiego wniosku. Takie stwierdzenie płynie z przepisów przejściowych, art. 15 pkt 1 ustawy nowelizującej wskazuje bowiem, że W sprawach wszczętych i niezakończonych przed dniem wejścia w życie niniejszej ustawy przepisy o kosztach sądowych w brzmieniu nadanym niniejszą ustawą, stosuje się wyłącznie do pism i wniosków podlegających opłacie, wnoszonych po dniu wejścia w życie niniejszej ustawy.
Obecnie jednakże brak przepisów szczególnych, które odnosiłyby się do skutków nieopłacenia takiego wniosku. Wydaje się więc, że taki brak opłaty należy potraktować jako brak formalny pisma, do którego uzupełnienia sąd wezwie wnoszącego w stosownym terminie.
Jak będzie po 7 listopada 2019 r.
Takie rozwiązanie jest oczywiście korzystne dla stron, które mogą jeszcze nie być zaznajomione z nowelizacją, wydaje się jednak tymczasowe. Sytuacja powyższa zmieni się bowiem po wejściu w życie większości pozostałych przepisów k.p.c., objętych tą nowelizacją.
W dniu 7 listopada br. wejdzie bowiem w życie m.in. znowelizowany art. 328 k.p.c. odnoszący się do samego sporządzenia uzasadnienia wyroku. Zgodnie z tym przepisem:
§ 1. Pisemne uzasadnienie wyroku sporządza się na wniosek strony o doręczenie wyroku z uzasadnieniem zgłoszony w terminie tygodnia od dnia ogłoszenia wyroku.
§ 2. W przypadkach gdy wyrok doręcza się z urzędu, termin, o którym mowa w § 1, liczy się od dnia doręczenia wyroku.
§ 3. We wniosku należy wskazać, czy pisemne uzasadnienie ma dotyczyć całości wyroku czy jego części, w szczególności poszczególnych objętych nim rozstrzygnięć.
§ 4. Sąd odrzuca wniosek niedopuszczalny, spóźniony, nieopłacony lub dotknięty brakami, których nie usunięto mimo wezwania.
Wówczas pojawi się bowiem ryzyko, że brak uiszczenia opłaty od wniosku o uzasadnienie będzie powodował konieczność odrzucenia takiego wniosku – wobec wyraźnej treści art. 328 § 4 k.p.c.. Marnym pocieszeniem wydaje się przy tym, że takie postanowienie o odrzuceniu będzie podlegać zażaleniu (zob. art. 3941a § 1 pkt 7 k.p.c., który także wejdzie w życie wtedy, a zgodnie z którym zażalenie do innego składu sądu pierwszej instancji będzie służyć na odmowę uzasadnienia orzeczenia oraz jego doręczenia), gdyż fakt nieuiszczenia opłaty w terminie otwartym do złożenia wniosku o uzasadnienie (zatem tygodnia od dnia ogłoszenia wyroku) będzie trudno zaprzeczalny.
Pozostaje mieć jednak nadzieję, że orzecznictwo sądowe będzie traktować brak opłaty od wniosku o uzasadnienie jako wspomniany wyżej brak formalny podlegający uzupełnieniu, a przynajmniej w odniesieniu do osób występujących przed sądem bez profesjonalnych pełnomocników (choć te ostatnie będą otrzymywać stosowne pouczenia). Literalna wykładnia przepisów art. 25b u.k.s.c. oraz art. 328 § 4 k.p.c. jednakże może stanąć tutaj na przeszkodzie.
dr Maciej Kiełbowski, adwokat, praktyka sporów administracyjnych oraz praktyka postępowań sądowych i arbitrażowych kancelarii Wardyński i Wspólnicy
