Renomę znaku towarowego należy udowodnić
Renomowany znak towarowy nie ma definicji legalnej ani w prawie unijnym, ani w polskim. Jednak pojęcie to funkcjonuje w obrocie prawnym, a powoływanie się na renomę znaku może być ważnym argumentem w sporze sądowym.
Renomowane znaki towarowe – tak jak pozostałe – przede wszystkim informują o pochodzeniu towaru od określonego przedsiębiorcy. Dodatkowo jednak wskazują na szczególne walory towaru, jak np. jego ekskluzywny charakter czy najwyższa jakość. Pod pojęciem renomy niewątpliwie rozumiemy prestiż, zaufanie i wyjątkowość. Renomowane znaki towarowe dysponują zatem znaczącą siłą przyciągania klienteli.
Z uwagi na swą atrakcyjność renomowane znaki towarowe, bardziej niż wszystkie inne, narażone są na próby zawłaszczenia. Dla wielu osób odwołanie się do aury sławnego znaku towarowego jest sposobem na zdobycie klientów bez mozolnego budowania własnej pozycji na rynku. Znamy przypadki, kiedy renomowany znak towarowy kojarzony dotychczas wyłącznie z luksusową biżuterią zaczyna być używany dla tandetnych butów. Z kolei znakiem, którym opatrywane mogą być wyłącznie ekskluzywne perfumy bądź odzież, nagle firmuje się garnki czy salony fryzjerskie.
Takie praktyki rynkowe analizujemy od dawna. Jedna z pierwszych spraw miała miejsce na początku lat 90. i dotyczyła użycia dla kawy bardzo dobrze znanego znaku towarowego, którym były opatrywane papierosy – Golden American. Sąd w Gdańsku udzielił wówczas zabezpieczenia powództwa, wskazując, że Golden American jest znakiem renomowanym i nie wolno go stosować dla żadnego innego produktu.
Chociaż w wielu przypadkach renoma znaku towarowego stanowi notorium i wydawałoby się, że dowiedzenie tego faktu nie powinno rodzić trudności, to jednak praktyka sądowa jest inna. Aby znak został uznany za renomowany, trzeba mieć na to dowody. Pytanie tylko jakie, skoro dowodu wprost na renomę nie ma. Sprawy nie ułatwia też brak jasnych kryteriów określających, kiedy znak staje się renomowany.
Wytyczne sądownictwa europejskiego co do charakteru materiałów i dowodów, na podstawie których renomę można udowodnić, są raczej enigmatyczne. Wskazują one, że renomowany znak towarowy powinien być znany znaczącej części grupy docelowej, a jednocześnie przy badaniu renomy powinny być wzięte pod uwagę inne istotne okoliczności sprawy, w szczególności posiadany przez znak towarowy udział w rynku, intensywność, zasięg geograficzny i okres używania tego znaku, a także wielkość nakładów poniesionych na promowanie towarów ze znakiem.
Jak wynika z naszej praktyki, polskie ustawodawstwo stosuje nieco odmienne kryteria oceny, przywiązując większą wagę do cech jakościowych (takich jak prestiż czy pozytywne wyobrażenie o produktach z danym znakiem) niż do cenionych przez inne ustawodawstwa kryteriów ilościowych (np. zasięg i intensywność użycia, powszechna znajomość). Trudno się nie zgodzić z takim stanowiskiem, skoro renoma znaku towarowego często wykracza poza rozmiary obecności towarów z danym znakiem na rynku. Niemniej jednak warto, aby wśród dowodów znajdowały się kopie faktur, raporty finansowe i inne dokumenty handlowe potwierdzające wielkość sprzedaży i czas funkcjonowania znaku na rynku. Wszelkie dokumenty wskazujące na zasięg użycia znaku towarowego, np. materiały dokumentujące istnienie sieci salonów czy dystrybutorów, także mają znaczenie. Możliwie najprecyzyjniej należy też opisać podejmowane działania reklamowe i udokumentować je materiałami takimi jak spoty reklamowe, katalogi, broszury czy plakaty. Zawsze jednak należy przedstawić zestawienie dotyczące kosztów ponoszonych przez właściciela renomowanego znaku na reklamę i marketing jego produktów.
Zdecydowanie trudniej rzecz się ma z wykazaniem cech jakościowych. Nie jest łatwo w namacalny sposób oddać wyobrażenia konsumentów o towarach lub usługach z danym znakiem towarowym. Nasze ostatnie doświadczenia pokazują jednak, że dla Urzędu Patentowego wartość dowodową mają certyfikaty potwierdzające fakt nagrodzenia lub wyróżnienia wyrobów w prestiżowych konkursach, czy też należycie udokumentowana obecność marki (niekoniecznie samych produktów) na imprezach plenerowych. Z powodzeniem wykorzystujemy także pojawiające się informacje o wynikach różnego rodzaju rankingów dotyczących najcenniejszych marek.
Ważnym narzędziem, pozwalającym gromadzić opinie o produktach ze znakiem renomowanym, okazuje się monitoring prasy. Wszelkie publikacje prasowe (zarówno polskie, jak i zagraniczne), szczególnie te, w których podkreśla się wyjątkowość i renomę towarów danej marki, jak dotąd okazywały się bardzo wartościowym materiałem dowodowym.
Trudno nie doceniać Internetu, w którym można znaleźć bardzo dużo cennych informacji m.in. na różnorodnych forach. Użytkownicy wypowiadają się tam swobodnie na temat konkretnych marek, wskazując, z jakimi wartościami kojarzy się im określony znak. W jednej z naszych spraw wzięto pod uwagę dowód, którym były wydruki ze stron internetowych zaświadczające o istnieniu w Polsce fanklubów skupiających miłośników i pasjonatów towarów naszego klienta. Fakt ten potraktowano jako potwierdzenie bardzo dużego przywiązania konsumentów do marki, co w konsekwencji stanowi o jej znaczeniu i wartości.
Chociaż w przypadku znaków sławnych i powszechnie znanych ogółowi, jak Coca Cola, Chanel czy Mercedes, konieczność udowadniania renomy może być postrzegana jako pewna uciążliwość procesowa, to jednak należy temu zadaniu sprostać. Zazwyczaj w sytuacjach tak oczywistych sądy wykazują duży pragmatyzm w kwestii dowodowej, niemniej jednak można też doświadczyć bardzo formalistycznego podejścia organu. Z pewnością trzeba się też liczyć z zarzutem drugiej strony, która będzie próbowała podważać istnienie renomy, wskazując właśnie na brak dostatecznych dowodów.
Marzena Białasik-Kendzior, Zespół Własności Intelektualnej kancelarii Wardyński i Wspólnicy
