Plany UOKiK na 2024 rok | Co do zasady

Prezes Urzędu Ochrony Konkurencji i Konsumentów zdecydowanie wyróżnia się na tle innych organów administracji publicznej – zarówno pod względem liczby przeprowadzanych interwencji i wydanych decyzji, jak i wpływu na zachowanie uczestników rynku. Działalność tego organu stale przyciąga zainteresowanie mediów i opinii publicznej. Stąd zdecydowanie warto, zwłaszcza z perspektywy przedsiębiorców, zapoznać się z opracowanym przez ten urząd planem działalności na ten rok.

Wytyczone główne obszary działań UOKiK na rok 2024 nie są zaskoczeniem, ponieważ w pełni pokrywają się z ustawowymi kompetencjami tego organu. Obejmują one:

• ochronę konkurencji poprzez zwalczanie praktyk antykonkurencyjnych, zwłaszcza karteli, oraz poprawę skuteczności wykrywania zakazanych porozumień na rynku zamówień publicznych poprzez budowę i rozwój potrzebnych do tego narzędzi informatycznych,
• poprawę warunków funkcjonowania rynku rolno-spożywczego poprzez eliminowanie praktyk nieuczciwie wykorzystujących przewagę kontraktową,
• pomoc publiczną,
• zwiększenie poziomu ochrony konsumentów,
• poprawę otoczenia prawnego transakcji handlowych poprzez ograniczenie zatorów płatniczych, zwłaszcza w sektorach priorytetowych dla organu, tj. branży budowlanej, handlowej oraz usługowej.

Szczególną uwagę przykuwają działania na rzecz ochrony konsumentów, zwłaszcza mając na uwadze dotychczasową wzmożoną aktywność UOKiK w tym obszarze. UOKiK będzie wykorzystywał dostępne mu narzędzia, by identyfikować i eliminować z rynku klauzule abuzywne oraz praktyki naruszające zbiorowe interesy konsumentów. Za priorytetowe obszary działania na rzecz ochrony konsumentów w roku 2024 r. uznaje się transformację cyfrową, rynek finansowy oraz transformację ekologiczną.

Warto zauważyć, że ochrona konsumentów w świecie cyfrowym oraz dostarczanie konsumentom informacji na temat odpowiedzialnej konsumpcji i zrównoważonego rozwoju to działania kluczowe nie tylko na szczeblu krajowym, ale też na szczeblu europejskim. Co więcej, te same obszary UOKiK ustalił jako priorytetowe już w roku ubiegłym.

Tytułem przykładu działań dotyczących tzw. greenwashingu, na początku 2023 r. Prezes UOKiK poinformował, że prowadzi postępowania wyjaśniające wobec przedsiębiorców z rynku odzieżowego i kosmetycznego oraz platformy handlowej.

Z kolei odnośnie do transformacji rynku cyfrowego w 2023 r. UOKiK przeprowadził szeroki monitoring platform internetowych, sprawdzając poprawność praktyk związanych z rozszerzonymi obowiązkami informacyjnymi, jakie zostały nałożone na przedsiębiorców w związku z implementacją unijnej dyrektywy Omnibus. W efekcie UOKiK postawił zarzuty kilku spółkom prowadzącym duże platformy handlowe dostępne w Polsce. Jednakże jak dotąd UOKiK nie poinformował o wydaniu w tych sprawach jakichkolwiek decyzji.

Pozostając przy ochronie konsumenta w świecie cyfrowym, w 2024 roku UOKiK zamierza realizować projekt „Detecting and combating dark patterns with Artificial Inteligence”, który jest współfinansowany ze środków unijnych. Dark patterns to rozwiązania projektowe stosowane np. w aplikacjach i na stronach WWW, wykorzystujące wiedzę o zachowaniach użytkowników w celu wpływania na ich decyzje. Jest to więc rodzaj manipulacji stosowany wobec konsumentów na poziomie designu w internecie. Celem projektu jest zbadanie możliwości wykorzystania sztucznej inteligencji do wykrycia i zwalczania wyżej opisanych praktyk. Projekt zakłada m.in. wszczęcie co najmniej 6 postępowań dotyczących stosowania dark patterns. Przypomnijmy, że już w 2023 r. UOKiK reagował na praktyki dark patterns, prowadząc szereg postępowań i nakładając kary finansowe m.in. na:

• przedsiębiorcę prowadzącego e-sklep za automatyczne dodawanie do koszyka kupującego niezamówionych produktów (ponad 1,5 mln zł kary),
• dystrybutora norweskich suplementów diety za manipulacje przy wysyłkowej sprzedaży suplementów diety (ponad 5 mln zł kary).

W związku z wejściem w życie nowych przepisów regulujących działalność lombardową UOKiK planuje działania kontrolne w zakresie spełniania przez przedsiębiorców obowiązków wynikających z ustawy o konsumenckiej pożyczce lombardowej.

Ponadto w 2024 r. UOKiK planuje wdrożenie do polskiego porządku prawnego dyrektywy w sprawie powództw przedstawicielskich mającej na celu wzmocnienie pozycji konsumentów w dochodzeniu roszczeń.

Wykonanie wszystkich tych działań może napotykać na wyzwania związane ze złożonością postępowań prowadzonych przez UOKiK oraz trudności w pozyskaniu i utrzymaniu odpowiednio wykwalifikowanych pracowników.

Agnieszka Jelska, radca prawny, praktyka ochrony konkurencji i konsumentów kancelarii Wardyński i Wspólnicy