Kwestie związane z pomocą państwa
Zgodnie z art. 107 ust. 1 Traktatu o funkcjonowaniu UE pomoc udzielana przez państwo członkowskie lub przy użyciu zasobów państwowych w jakiejkolwiek formie, która przyznaje korzyść niektórym przedsiębiorstwom lub sprzyja produkcji niektórych towarów oraz zakłóca lub grozi zakłóceniem konkurencji, jest niezgodna z rynkiem wewnętrznym.
Pomoc państwa co do zasady powinna być przedstawiana do akceptacji przez Komisję Europejską, chyba że mieści się w ramach pomocy de minimis albo odstępstw zawartych w unijnym rozporządzeniu o wyłączeniach blokowych. Udzielenie przez państwo pomocy państwa niezgodnie z prawem oraz z negatywnym skutkiem dla wspólnego rynku rodzi obowiązek odzyskania pomocy od jej beneficjentów.
Zgodnie z orzecznictwem Trybunału Sprawiedliwości UE tylko pomoc państwa zaakceptowana przez KE rodzi po stronie beneficjentów uzasadnione oczekiwania, a rozsądny przedsiębiorca winien badać, czy pomoc została mu udzielona zgodnie z prawem.
Przedsiębiorca, który otrzymał pomoc państwa, obowiązany jest wykorzystywać ją zgodnie z zasadami określonymi przez prawo krajowe, prawo UE oraz w umowach o dofinansowanie zawartych z instytucjami udzielającymi tej pomocy. Naruszenie wspomnianych warunków korzystania z pomocy państwa może prowadzić do obowiązku zwrotu otrzymanej pomocy.
Ponieważ pomoc państwa może podlegać odzyskaniu wraz z odsetkami, w transakcjach fuzji i przejęć konieczne jest każdorazowe badanie występowania tej pomocy u stron transakcji oraz wpływu transakcji na warunki wykorzystywania otrzymanej przez przedsiębiorcę pomocy.
Wstępne badanie
Badanie dotyczące występowania pomocy i związanych z nią ryzyk najczęściej sprowadza się do analizy warunków określonych w umowach o dofinansowanie. Jednakże należy pamiętać, że pomoc może być również związana z ulgami/redukcjami w zakresie danin publicznych (np. pomoc publiczna na restrukturyzację).
Pomoc może również wynikać z regulacji uzależniających przyznanie korzyści od siedziby przedsiębiorcy (np. specjalne strefy ekonomiczne, zakaz relokacji), rozmiaru przedsiębiorcy (np. MŚP), profilu działalności (np. usługi świadczone w ogólnym interesie gospodarczym) lub regulacji uzależniających pomoc m.in. od stworzenia i utrzymywania określonego przepisami ładu korporacyjnego (np. organizacje producentów owoców i warzyw).
Przedsiębiorca może być również beneficjentem niedozwolonej pomocy publicznej. Wówczas występuje wysokie ryzyko, że ewentualny obowiązek zwrotu pomocy może zostać przeniesiony na następców prawnych (share deals) lub nabywców aktywów (asset deals).
Umowa o dofinansowanie
Badanie warunków przyznania pomocy państwa najczęściej dotyczy analizy umów o dofinansowanie zawieranych pomiędzy instytucją udzielającą dofinansowania i beneficjentem. Elementem podlegającym analizie jest również wniosek o dofinansowanie.
Umowy takie przewidują zasady, warunki i cele dotyczące realizacji projektu. W umowach określone są prawa i obowiązki stron oraz zasady współpracy beneficjenta z instytucją udzielającą dofinansowania.
Umowy dotyczące dofinansowania wymagają szczegółowej analizy dotyczącej ryzyk dla stron transakcji. Co do zasady lojalna współpraca z instytucją udzielającą dofinansowania pozwala uniknąć konsekwencji związanych z cofnięciem dofinansowania w całości lub w części lub rozwiązania umowy o dofinansowanie na skutek naruszenia, w związku z dokonaną transakcją, obowiązków związanych z realizacją projektu dofinansowanego ze środków publicznych.
Umowy o dofinansowanie w projektach współfinansowanych z funduszy europejskich
W związku z absorpcją przez Polskę środków w ramach europejskiej polityki spójności, krajowe oraz regionalne Programy operacyjne umożliwiają dofinansowanie przedsiębiorców realizujących projekty wpisujące się w cele tych programów.
Wydatkowanie środków unijnych ma zapewnić trwałe zmiany w gospodarce państw członkowskich. Z tego powodu umowy o dofinansowanie w projektach współfinansowanych z funduszy europejskich nakładają obowiązki związane z utrzymaniem trwałości projektu przez kilka lat po zakończeniu jego realizacji.
Definicja trwałości projektu zawarta jest w rozporządzeniu UE 1083/2006 (dla projektów realizowanych w ramach perspektywy finansowej 2007-2013) oraz rozporządzeniu UE 1303/2013 (dla projektów realizowanych w ramach perspektywy finansowej 2014-2020).
Przede wszystkim należy mieć na uwadze, że zaprzestanie działalności produkcyjnej oraz zmiana własności elementu infrastruktury (rozumiana jako zarówno transakcja na udziałach, jak i transakcja na aktywach) stanowi lub może stanowić naruszenie trwałości projektu i obowiązek zwrotu dofinansowania.
W przypadku podmiotów, które uzyskały dofinansowanie z funduszy UE, w okresie trwania obowiązku utrzymania trwałości projektu zarówno transakcje typu share deal, jak i asset deal wymagają szczególnej dbałości o utrzymanie charakteru, celów lub warunków projektu oraz zapewnienie rynkowości cen sprzedawanych/nabywanych udziałów lub aktywów.
Wspomniane wymogi nakładają szczególne obowiązki dotyczące zawarcia odpowiednich porozumień z instytucjami, które udzieliły dotacji, czy dokonania szczegółowej i przejrzystej wyceny przedmiotu transakcji.