Czy odsetki od pożyczek hybrydowych stanowią koszt podatkowy?

13.01.2011 bankowość i finansowanie | podatki | Wojewódzki Sąd Administracyjny

Choć obowiązujące przepisy wydają się korzystne dla podatników, kontrowersyjne orzeczenie WSA w Szczecinie nakazuje zachować dużą ostrożność przy korzystaniu z instrumentów hybrydowych.

Popularnym narzędziem wykorzystywanym w planowaniu podatkowym stały się w ostatnich latach tzw. instrumenty hybrydowe, czyli konstrukcje prawne łączące cechy finansowania przy pomocy wkładu kapitałowego oraz finansowania długiem. Ponieważ koszty takiego finansowania można zaliczyć do kosztów podatkowych, instrumenty hybrydowe stanowią atrakcyjną formę pozyskiwania kapitału dla spółek mających siedzibę w Polsce. Praktyka taka została jednak zakwestionowana przez WSA w Szczecinie, który w orzeczeniu wydanym 23 września 2010 roku (sygn. I SA/Sz 392) uznał, że odsetki od pożyczki hybrydowej nie stanowią kosztu uzyskania przychodów na gruncie ustawy o podatku dochodowym od osób prawnych (u.p.d.o.p.).

W sprawie tej sąd orzekał o możliwości zaliczenia do kosztów podatkowych odsetek od pożyczki udzielonej przez spółkę z tej samej grupy kapitałowej. Pożyczka ta miała następujące cechy, charakterystyczne dla instrumentów hybrydowych:

była tzw. „pożyczką podporządkowaną” – wszelkie inne zobowiązania pożyczkobiorcy miały przed nią pierwszeństwo zaspokojenia,
stanowiła tzw. „perpetual debt” – umowa pożyczki nie określała terminu spłaty, a sama kwota pożyczki miała być przenoszona na pożyczkobiorcę odpowiednio do zgłaszanego przez niego zapotrzebowania,
wysokość wynagrodzenia pożyczkodawcy była częściowo uzależniona od zysków osiąganych przez pożyczkobiorcę (np. ustalona o pewien procent zysku spółki).

Przedstawione w uzasadnieniu rozumowanie sądu streścić można w następujących punktach:

wynagrodzenie z tytułu pożyczki w części, w jakiej jego wysokość uzależniona była od zysków pożyczkobiorcy, nie stanowi „odsetek” w rozumieniu art. 16 ust. 10 i 11 u.p.d.o.p.,
ponieważ część wynagrodzenia nie stanowi odsetek, to należy ocenić, czy spełnia kryteria uznania za koszt podatkowy, określone w art. 15 u.p.d.o.p.,
wydatek nie jest kosztem, ponieważ nie służy celowi, jakim jest osiągnięcie przychodu.

Ten ostatni wniosek sąd wywiódł z tego, że wynagrodzenie:

nie jest uzależnione od wielkości finansowania i czasu jego trwania,
jest wydatkiem ponoszonym w celu zapewnienia „potencjalnej możliwości uzyskania finansowania”.

Zarówno teza, jak i uzasadnienie wyroku budzą poważne zastrzeżenia. Po pierwsze, przywołany przez sąd art. 16 ust. 11 u.p.d.o.p. ani nie dopuszcza, ani nie zakazuje zaliczenia jakiejś kategorii wydatków do kosztów podatkowych. Przepis ten wprowadza jedynie tzw. kasową metodę rozliczania odsetek dla celów podatkowych.

Po drugie, w celu zaliczenia wydatku do kosztów podatkowych należy badać, czy spełnia on kryteria art. 15 u.p.d.o.p. za każdym razem, a nie tylko wtedy, gdy okaże się, że nie stanowi on odsetek w rozumieniu art. 16 ust. 11. Wynikający z uzasadnienia wyroku pogląd przeciwny nie znajduje uzasadnienia w treści przepisów.

Po trzecie, określając ogólne zasady możliwości zaliczenia wydatku do kosztów uzyskania przychodów, art. 15 stawia wymóg, by wydatki takie były poniesione w celu „uzyskania przychodów lub zachowania albo zabezpieczenia źródła przychodów”. Zgodnie z ustawą to cel wydatku, a nie forma jego poniesienia decyduje o możliwości zaliczenia go do kosztów podatkowych. Nie przekonuje też argument, że wynagrodzenie pożyczkodawcy nie jest kosztem podatkowym, ponieważ stanowi w rzeczywistości koszt uzyskania możliwości finansowania. Nawet gdyby tak było (co w omawianej sprawie nie jest oczywiste), to przecież jeśli podatnik prowadzący działalność gospodarczą ponosi wydatki, by zapewnić sobie możliwość finansowania tej działalności, czyni to zazwyczaj właśnie w celu „uzyskania przychodów lub zachowania albo zabezpieczenia źródła przychodów”. Jeśli sąd uważa, że jest inaczej, powinien był wskazać, jakiemu innemu celowi służy taki wydatek. Poza tym, skoro stwierdzono, że jedna część świadczenia może być kosztem podatkowym, to trudno zaakceptować pogląd, że inna część tego samego świadczenia może nie stanowić kosztu tylko ze względu na to, że jej wysokość jest ustalana w odmienny sposób.

Zgodnie z aktualnie obowiązującymi przepisami nie powinno być wątpliwości co do tego, że odsetki od pożyczek hybrydowych można zaliczyć do kosztów podatkowych. Choć należy mieć nadzieję, że stanowisko składu orzekającego w omówionej sprawie pozostanie odosobnione, to fakt, że orzeczenie takie zapadło, nakazuje zachować dużą ostrożność przy korzystaniu z podobnych instrumentów finansowych.