Co słychać w prawie dewizowym? | Co do zasady

Prawo dewizowe już od wielu lat nie podlega zmianom. O zezwoleniach dewizowych, choć tak rzadko już wymaganych, i obowiązkach sprawozdawczych należy ciągle jednak pamiętać. Obrót dewizowy jest w znacznym stopniu swobodny, nie oznacza to jednak całkowitej jego liberalizacji i braku monitorowania przez Narodowy Bank Polski.

Prawo dewizowe reguluje obrót dewizowy z zagranicą oraz obrót wartościami dewizowymi w kraju, a także działalność gospodarczą w zakresie kupna i sprzedaży wartości dewizowych oraz pośrednictwa w ich kupnie i sprzedaży. Wartości dewizowe to środki płatnicze i waluty, ale także weksle, czeki, przekazy pieniężne, akcje, obligacje, świadectwa udziałowe itp.

Warto pamiętać, że obowiązki wynikające z prawa dewizowego różnią się w zależności od posiadanego statusu rezydenta lub nierezydenta. Łagodniejszym regułom podlegają transakcje prowadzone z nierezydentami posiadającymi miejsce zamieszkania (lub siedzibę) na terenie Unii Europejskiej, a także Organizacji Współpracy Gospodarczej i Rozwoju oraz Europejskiego Obszaru Gospodarczego.

Rezydenci

Rezydent to osoba mająca miejsce zamieszkania w Polsce oraz przedsiębiorstwo z siedzibą w Polsce. Rezydenci są zobowiązani uzyskać indywidualne zezwolenie dewizowe, jeśli zamierzają:

• otworzyć rachunek w banku znajdującym się w kraju trzecim (tj. innym niż należące do UE, OECD i EOG),
• nabyć udziały lub akcje spółek z siedzibą w krajach trzecich, jednostki uczestnictwa w funduszach z krajów trzecich albo dłużne papiery wartościowe wyemitowane przez nierezydentów z krajów trzecich,
• nabywać wierzytelności od nierezydentów z krajów trzecich, jak również zbywać w krajach trzecich dłużne papiery wartościowe oraz wierzytelności.

Nierezydenci

Nierezydenci z krajów trzecich muszą wystąpić o indywidualne zezwolenie dewizowe na przykład w celu zbycia i rozliczenia w Polsce dłużnych krótkoterminowych papierów wartościowych oraz wierzytelności i innych praw, chyba że nabyli je w Polsce.

Zezwolenia ogólne

Szczegółową listę czynności, które nie wymagają uzyskania indywidualnego zezwolenia dewizowego, zawiera rozporządzenie Ministra Finansów z dnia 20 kwietnia 2009 r. w sprawie ogólnych zezwoleń dewizowych. Rozporządzenie to zawiera zezwolenia na odstępowanie od:

• ograniczeń w obrocie dewizowym z zagranicą,
• obowiązku związanego z wywozem za granicę oraz przywozem do kraju wartości dewizowych lub krajowych środków płatniczych,
• obowiązku związanego z rozliczeniami w kraju w obrocie dewizowym.

Obowiązki raportowe

Pełen wykaz obowiązków zawiera rozporządzenie Ministra Rozwoju i Finansów z dnia 9 sierpnia 2017 r. w sprawie przekazywania Narodowemu Bankowi Polskiemu danych niezbędnych do sporządzania bilansu płatniczego oraz międzynarodowej pozycji inwestycyjnej.

Na rezydentach dokonujących czynności z nierezydentami (jeśli wynikająca z nich wartość aktywów i pasywów łącznie przekroczy kwoty określone w ww. rozporządzeniu) spoczywają w szczególności poniższe obowiązki informacyjno-sprawozdawcze (raportowe) wobec Narodowego Banku Polskiego.

Rezydent, który posiada wyemitowane przez nierezydentów akcje, papiery wartościowe, udziały, instrumenty rynku pieniężnego, instrumenty pochodne lub tytuły uczestnictwa w funduszach inwestycyjnych, powinien składać odpowiednie sprawozdania do NBP. Obowiązek składania sprawozdań spoczywa także na rezydentach dokonujących emisji dłużnych papierów wartościowych lub innych instrumentów rynku pieniężnego, jeśli emisja dokonywana jest na rynku zagranicznym lub chociaż w części została objęta przez nierezydentów.

Niezależnie od wartości udziałów, rezydenci posiadający minimum 10% głosów w podmiotach zagranicznych zobowiązani są informować o tym NBP. Również w sytuacji odwrotnej, kiedy to podmioty zagraniczne posiadają minimum 10% głosów w polskich spółkach, polskie spółki zobowiązane są do odpowiedniego zawiadomienia NBP.

Do NBP należy też przekazywać informacje o wysokości należności od nierezydentów albo zobowiązań wobec nierezydentów, m.in. wynikających z czynności handlowych, pożyczek, kredytów czy leasingu finansowego.

Raporty do NBP przekazuje się w formie specjalnie do tego celu przystosowanych formularzy dostępnych wraz z objaśnieniami na stronie NBP.

Warto przypomnieć, że na gruncie Kodeksu karnego skarbowego za naruszenie obowiązków dewizowych przewidziana została grzywna, a nawet kara pozbawienia wolności do roku.

Danuta Pajewska, radca prawny, Aleksandra Nowacka, praktyka rynków kapitałowych i instytucji finansowych kancelarii Wardyński i Wspólnicy