Brak należytej staranności to jeszcze nie działanie sprzeczne z prawem
Samo niedochowanie przez członka zarządu należytej staranności nie musi wywoływać odpowiedzialności odszkodowawczej wobec spółki, jeżeli nie wykazano szkody wyrządzonej spółce oraz bezprawności działania powodującego szkodę.
Wyrok Sądu Apelacyjnego w Warszawie z 18 sierpnia 2011 r., sygn. akt I ACa 54/11
Zgodnie z przepisami art. 293 § 1 i art. 483 § 1 Kodeksu spółek handlowych (k.s.h.) członek zarządu spółki kapitałowej (spółki z ograniczoną odpowiedzialnością oraz spółki akcyjnej), członek jej rady nadzorczej, komisji rewizyjnej albo likwidator odpowiada wobec spółki za szkodę wyrządzoną zawinionym działaniem lub zaniechaniem sprzecznym z prawem lub postanowieniami umowy (statutu) spółki. Z kolei przepisy § 2 obu artykułów nakładają na wymienione osoby obowiązek dołożenia należytej staranności wynikającej z zawodowego charakteru ich działalności podczas pełnienia powierzonych funkcji.
W przedmiotowej sprawie spółka dochodziła odszkodowania od byłych członków zarządu na podstawie art. 293 k.s.h. Sąd I instancji oddalił powództwo, stwierdzając, że nie została wykazana bezprawność w działaniu lub zaniechaniu pozwanych, uzasadniająca roszczenie. Stanowisko to podtrzymał sąd apelacyjny, oddalając apelację powoda.
Zdaniem sądu ustalenie bezprawności w rozumieniu art. 293 k.s.h. nie może ograniczać się jedynie do ogólnego stwierdzenia, że działanie lub zaniechanie było sprzeczne z przepisami prawa bądź postanowieniami umowy spółki (statutu). Sprzeczność z prawem należy oceniać przez pryzmat art. 87 Konstytucji RP, co wskazał w uzasadnieniu sąd apelacyjny, przywołując wyrok Sądu Najwyższego (V CSK 128/05). Sprzeczne z prawem jest więc zachowanie członka organu spółki, które jest niezgodne z przepisem Konstytucji, ustawy, umowy międzynarodowej, rozporządzenia lub z aktem prawa miejscowego. Do umowy spółki (statutu) można odwołać się wtedy, gdy z treści takiego dokumentu można wywieść skonkretyzowane obowiązki (nakazy, zakazy bądź wytyczne działania), których naruszenie spowodowało szkodę.
Zarzucając członkowi organu podejmowanie działań sprzecznych z prawem lub z umową spółki (statutem), należy wskazać, na czym polega ta sprzeczność, przytaczając konkretne przepisy lub postanowienia.
Sąd apelacyjny nie podzielił stanowiska wyrażonego przez skarżącego, że bezprawnym działaniem jest już samo uchybienie obowiązkowi dochowania należytej staranności wynikającej z zawodowego charakteru działalności członka organu spółki. Zdaniem sądu kwestia dochowania należytej staranności przez członka zarządu jest rozpatrywana dopiero w ostatniej kolejności, jako miernik pomocny przy ustalaniu stopnia zawinienia pozwanego. W związku z tym dopiero po stwierdzeniu naruszenia przez członka organu przepisów powszechnie obowiązującego prawa lub postanowień umowy spółki (statutu) może zostać przeprowadzona ocena, czy i w jakim stopniu naruszono obowiązek dochowania należytej staranności.
Wynika stąd, że warunkami odpowiedzialności odszkodowawczej członka zarządu spółki kapitałowej (spółki z ograniczoną odpowiedzialnością oraz spółki akcyjnej), członka jej rady nadzorczej, komisji rewizyjnej albo likwidatora, na podstawie art. 293 k.s.h., są: powstanie szkody, wykazanie, że szkoda powstała na skutek bezprawnego działania lub zaniechania wymienionych osób, oraz dowiedzenie, że osoby te nie dochowały należytej staranności „sumiennego kupca”.
Agnieszka Szydlik, Grupa Transakcyjna kancelarii Wardyński i Wspólnicy
