Związkowcy chronieni także na umowie na czas określony | Co do zasady

11 lipca 2010 r. Trybunał Konstytucyjny rozpoznał pytanie Sądu Rejonowego w Pabianicach IV Wydział Pracy w sprawie zgodności z Konstytucją (i) art. 38 § 1 Kodeksu pracy w zakresie, w jakim pomija obowiązek konsultacji ze związkiem zawodowym zamiaru wypowiedzenia chronionemu działaczowi związkowemu umowy o pracę na czas określony, oraz (ii) art. 50 § 3 Kodeksu pracy w zakresie, w jakim pomija prawo chronionego działacza związkowego zatrudnionego na umowę o pracę na czas określony do żądania przywrócenia do pracy.

Podłożem pytania prawnego był następujący stan faktyczny. Michał Sz. był zatrudniony na czas określony 5 lat w pełnym wymiarze czasu pracy jako brygadzista. 11 września 2009 r. w spółce zarejestrowano organizację zakładową NSZZ „Solidarność”. Przewodniczącym komisji zakładowej został Michał Sz. 15 września 2009 r. wysłał pismo informujące prezesa spółki o założeniu zakładowej organizacji związkowej. Trzy dni później zawiadomił również o podjęciu 14 września 2009 uchwały o objęciu członków komisji zakładowej szczególną ochroną trwałości stosunku pracy. 15 września 2009 pracodawca wypowiedział Michałowi Sz. umowę o pracę z zachowaniem dwutygodniowego okresu wypowiedzenia. Pracownik wniósł pozew o uznanie wypowiedzenia za bezskuteczne lub, w razie rozpoznania sprawy po upływie okresu wypowiedzenia, o przywrócenie do pracy i zasądzenie wynagrodzenia za czas pozostawania bez pracy. Pozwana spółka wniosła o odrzucenie pozwu.

Według zakwestionowanego art. 38 § 1 Kodeksu pracy o zamiarze wypowiedzenia pracownikowi umowy o pracę zawartej na czas nieokreślony pracodawca zawiadamia na piśmie reprezentującą pracownika zakładową organizację związkową, podając przyczynę uzasadniającą rozwiązanie umowy. Natomiast zgodnie z art. 32 ust. 1 pkt 1 ustawy o związkach zawodowych pracodawca bez zgody zarządu zakładowej organizacji związkowej nie może wypowiedzieć ani rozwiązać stosunku pracy z imiennie wskazanym uchwałą zarządu jego członkiem lub z innym pracownikiem będącym członkiem danej zakładowej organizacji związkowej upoważnionym do reprezentowania tej organizacji wobec pracodawcy albo organu lub osoby dokonującej za pracodawcę czynności z sprawach z zakresu prawa pracy. W tym zakresie Trybunał Konstytucyjny, na podstawie art. 39 ustawy z dnia 1 sierpnia 1997 r. o Trybunale Konstytucyjnym, postanowił umorzyć postępowanie z powodu niedopuszczalności wydania wyroku.

 Przedmiotem pytania prawnego był również art. 50 § 3 Kodeksu pracy, który przewiduje, że w przypadku wypowiedzenia umowy o pracę, zawartej na czas określony lub na czas wykonania określonej pracy, z naruszeniem przepisów o wypowiadaniu tych umów, pracownikowi przysługuje wyłącznie odszkodowanie.

Na tle powyższego stanu faktycznego powstało pytanie prawne, czy działaczowi związkowemu (chronionemu na podstawie art. 32 ust. 1 pkt 1 ustawy o związkach zawodowych), z którym rozwiązana została umowa na czas określony, przysługuje wyłącznie roszczenie o odszkodowanie. Sąd Rejonowy w Pabianicach, zwracający się z pytaniem do Trybunału Konstytucyjnego, stwierdził, że niemożność dochodzenia przywrócenia do pracy przez działacza związkowego stanowi ograniczenie ochrony jego stosunku pracy. W efekcie może wpływać to na działalność zakładowych organizacji związkowych i uniemożliwiać im wykonywanie ich podstawowych zadań, czyli ochronę interesów pracowniczych. Sąd pytający wskazał na niezgodność regulacji z zasadą wolności zrzeszania się (art. 59 Konstytucji) i z zasadą sprawiedliwości społecznej (art. 2 Konstytucji).

Trybunał Konstytucyjny stwierdził, że przewidziana w art. 32 ust. 1 pkt 1 ustawy o związkach zawodowych specjalna ochrona trwałości stosunku pracy działaczy związkowych odnosi się do wszystkich stosunków pracy i nie może być uzależniona od podstawy ich nawiązania. Tak więc ochrona ma zastosowanie zarówno do stosunków pracy powstałych na podstawie umowy o pracę na czas nieokreślony, jak i do stosunków pracy powstałych w wyniku zawarcia umowy na czas określony.

W swoich ustnych wywodach Trybunał Konstytucyjny podkreślił, że jako zasadę przy rozwiązywaniu umów na czas określony traktować należy dochodzenie przez pracownika roszczenia o odszkodowanie, natomiast w przypadku pracowników chronionych na podstawie art. 50 § 5 (kobiety w ciąży, na urlopie macierzyńskim, ojcowie wychowujący dziecko w okresie korzystania z urlopu macierzyńskiego) oraz pracowników podlegających ochronie z art. 32 ustawy o związkach zawodowych istnieje możliwość żądania albo przywrócenia do pracy, albo odszkodowania.

– Powyższy wyrok i podane ustne motywy nie wskazują na to, że ochrona przewidziana w art. 32 ustawy o związkach zawodowych nie powoduje rozwiązania stosunku pracy wraz z upływem terminu, na jaki umowa o pracę na czas określony została zawarta – zaznacza Elżbieta Gutkowska z Zespołu Prawa Pracy kancelarii Wardyński i Wspólnicy. – Po upływie czasu wskazanego w umowie żądanie przywrócenia do pracy byłoby więc bezzasadne. Pogłębiony komentarz będzie jednak możliwy dopiero po wydaniu przez Trybunał Konstytucyjny pisemnego uzasadnienia przedmiotowego wyroku.

Rozprawie przewodniczyła sędzia TK Teresa Liszcz, a sprawozdawcą była sędzia TK Ewa Łętowska.