Zasady ustalania wysokości kar pieniężnych za brak zgłoszenia zamiaru koncentracji
Za dokonanie (choćby nieumyślne) koncentracji bez uzyskania zgody Prezesa UOKiK przedsiębiorcy grozi kara w wysokości do 10% obrotu. Z kolei menedżer lub członek zarządu, który wbrew obowiązkowi nie zgłosił koncentracji, może zapłacić nawet 200 tys. zł. Jakie okoliczności uwzględnia Prezes UOKiK, określając wysokość kary?
Ustawą z 10 czerwca 2014 o zmianie ustawy o ochronie konkurencji i konsumentów oraz ustawy – Kodeks postępowania cywilnego1 wprowadzono m.in. istotne zmiany do art. 111 ustawy.
Przepisy art. 111 ustawy normują problematykę zasad ustalania wysokości kar pieniężnych nakładanych na przedsiębiorców lub osoby pełniące funkcje kierownicze (lub wchodzące w skład organu zarządzającego przedsiębiorcy2) za naruszenia prawa ochrony konkurencji wskazane w art. 106 – 108 ustawy (o nowych wyjaśnieniach Prezesa UOKiK w sprawie obliczania kar antymonopolowych piszemy tutaj). Dotyczą one również negatywnych konsekwencji braku zgłoszenia zamiaru koncentracji.
W szczególności przepisy te normują możliwość3 nałożenia kar pieniężnych za:
- dokonanie (choćby nieumyślne) koncentracji bez uzyskania zgody Prezesa UOKiK (art. 106 ust. 1 pkt 3 ustawy) oraz
- niezgłoszenie (umyślne bądź nieumyślne) zamiaru koncentracji (art. 108 ust. 1 pkt 2 ustawy).
W pierwszym przypadku kara pieniężna jest nakładana na przedsiębiorcę i może wynieść nie więcej niż 10% obrotu osiągniętego w roku obrotowym poprzedzającym rok nałożenia kary.
W drugim przypadku ukarana może zostać osoba fizyczna pełniąca funkcję kierowniczą lub wchodząca w skład organu zarządzającego przedsiębiorcy, a wysokość kary nie może być wyższa niż pięćdziesięciokrotność przeciętnego wynagrodzenia4.
W pierwotnym brzmieniu (sprzed nowelizacji) przepis art. 111 ustawy dotyczył również zasad ustalania kar pieniężnych przez Prezesa UOKiK, był jednak stosunkowo ogólny i mało precyzyjny. Określał mianowicie, że przy miarkowaniu kary należy uwzględnić w szczególności okres, stopień oraz okoliczności naruszenia przepisów ustawy, a także uprzednie jej naruszenia.
W obecnym kształcie art. 111 ustawy zawiera o wiele bardziej szczegółowe dyrektywy postępowania w zakresie ustalania wysokości kar nakładanych również za naruszenia przepisów dotyczących kontroli koncentracji. Adresatem zasad określonych w analizowanym przepisie jest przede wszystkim Prezes UOKiK5, który powinien kierować się tymi dyrektywami w swojej polityce karania.
Oprócz wskazania, że Prezes UOKiK ustalając wysokość kary pieniężnej uwzględnia w szczególności6 okoliczności naruszenia przepisów ustawy oraz uprzednie naruszenie, a także okres, stopień oraz skutki rynkowe takiego naruszenia, przepis został doprecyzowany poprzez wskazanie, że stopień naruszenia przepisów ustawy będzie oceniany przez Prezesa UOKiK pod kątem okoliczności dotyczących natury naruszenia, działalności przedsiębiorcy (która stanowiła przedmiot naruszenia) oraz specyfiki rynku, na którym doszło do naruszenia (art. 111 ust. 1 pkt 1 ustawy).
Dodatkowo wskazane zostały nowe normatywne przesłanki mające wpływ na ustalenie wysokości kary. Chodzi o okoliczności łagodzące i okoliczności obciążające, które Prezes UOKiK powinien brać pod uwagę.
Okolicznościami łagodzącymi w przypadku niezgłoszenia zamiaru koncentracji są w szczególności: (i) poinformowanie Prezesa UOKiK o dokonaniu koncentracji oraz (ii) współpraca z Prezesem UOKiK w toku postępowania, a przede wszystkim przyczynienie się do szybkiego i sprawnego przeprowadzenia postępowania.
W przeciwieństwie do okoliczności łagodzących, okoliczności obciążającymi zostały wskazane przez ustawodawcę enumeratywnie (zamknięty katalog). W przypadku niezgłoszenia zamiaru koncentracji obejmują one: (i) dokonanie uprzednio podobnego naruszenia oraz (ii) umyślność naruszenia.
Zasady wyrażone w art. 111 ustawy stanowią ramy stosowania kar pieniężnych i jako takie wyznaczają granicę uznania administracyjnego Prezesa UOKiK co do ich wysokości .
Wprowadzone zmiany powinny przyczynić się do ujednolicenia i przejrzystości stosowania polityki nakładania kar na przedsiębiorców w zakresie naruszenia przepisów ustawy, co wielokrotnie było wcześniej postulowane7.
Andrzej Madała, praktyka prawa konkurencji kancelarii Wardyński i Wspólnicy
1 Dz. U. z 2014 r., poz. 945. Zmiany weszły w życie 18 stycznia 2015 r.
2 Nowelizacja ustawy wprowadziła również szerszą kategorię podmiotową w stosunku do osób pełniących funkcje kierownicze oraz osób wchodzących w skład organu zarządzającego przedsiębiorcy, chodzi o kategorię osób zarządzających określoną w art. 4 pkt 3a ustawy. Odnośnie do zakresu pojęcia osoby zarządzającej patrz M. Kulesza, „Zakres podmiotowy pojęcia osoby zarządzającej w znowelizowanej ustawie o ochronie konkurencji i konsumentów”, iKAR 4(4)/2015, s. 104, http://ikar.wz.uw.edu.pl/numery/27/pdf/104.pdf.
3 Kary pieniężne we wszystkich przypadkach tam określonych są karami fakultatywnymi, tj. takimi, które mogą, ale nie muszą zostać nałożone na przedsiębiorcę przez Prezesa UOKiK.
4 Przeciętne wynagrodzenie oznacza przeciętne miesięczne wynagrodzenie w sektorze przedsiębiorstw za ostatni miesiąc kwartału poprzedzającego dzień wydania decyzji Prezesa UOKiK. Zob. art. 4 pkt 16 ustawy.
5 Oraz organy sądowe sprawujące nadzór nad działalnością Prezesa UOKiK, w szczególności Sąd Ochrony Konkurencji i Konsumentów.
6 Użyte przez ustawodawcę sformułowanie wskazuje, że wymieniony katalog dyrektyw ustalania kar pieniężnych jest katalogiem otwartym, a Prezes UOKiK ma możliwość zastosowania także innych przesłanek, nieuwzględnionych w art. 111 ustawy.
7 Zob. np. omówienie wyroku Sądu Apelacyjnego w Warszawie z 5 listopada 2013 r. na łamach naszego portalu (Nieznaczne skutki koncentracji i czynny żal przedsiębiorcy to mniejsza kara za niezgłoszenie?).
