Pracodawca a nowe regulacje dotyczące COVID-19 | Co do zasady

8 marca 2020 r. weszła w życie ustawa o szczególnych rozwiązaniach związanych z zapobieganiem, przeciwdziałaniem i zwalczaniem COVID-19, innych chorób zakaźnych oraz wywołanych nimi sytuacji kryzysowych (ustawa kryzysowa). Wprowadziła ona liczne przepisy, których celem jest określenie zasad i trybu zapobiegania oraz zwalczania zakażenia i rozprzestrzeniania się choroby zakaźnej COVID-19, wywołanej koronawirusem SARS-CoV-2, oraz zadań organów administracji publicznej w tym zakresie.

Główne założenia ustawy kryzysowej

Nowy koronawirus nazwany SARS-CoV-2 jest wirusem mogącym wywołać zespół niewydolności oddechowej. Wywołana nim choroba jest określana jako COVID-19. SARS-CoV-2 został zidentyfikowany pod koniec 2019 r. i jest nowym szczepem koronawirusa, który nie był wcześniej identyfikowany u ludzi.

Dlatego też ustawodawca stwierdził konieczność wprowadzenia szczególnych rozwiązań pozwalających podejmować działania minimalizujące zagrożenie wirusem SARS CoV-2 dla zdrowia publicznego. Stanowią one uzupełnienie podstawowych regulacji zawartych (w szczególności) w ustawie z dnia 5 grudnia 2008 r. o zapobieganiu oraz zwalczaniu zakażeń i chorób zakaźnych u ludzi.

Wśród szczegółowych rozwiązań wprowadzanych ustawą kryzysową należy wymienić m.in.:

• możliwość polecenia pracownikowi przez pracodawcę wykonywania pracy zdalnej,
• przyznanie dodatkowego zasiłku opiekuńczego za okres nie dłuższy niż 14 dni ubezpieczonemu zwolnionemu od wykonywania pracy z powodu konieczności osobistego sprawowania opieki nad dzieckiem, w przypadku zamknięcia z powodu COVID-19 żłobka, klubu dziecięcego, przedszkola lub szkoły, do których uczęszcza dziecko,
• możliwość ustalenia przez zarządzającego lotniskiem szczególnych zasad kontroli bezpieczeństwa lub odstąpienia od kontroli w stosunku do personelu medycznego,
• ustalenie przez ministra właściwego do spraw zdrowia, w drodze obwieszczenia, maksymalnych cen produktów leczniczych, wyrobów medycznych i środków spożywczych specjalnego przeznaczenia żywieniowego, które mogą być wykorzystane w związku z przeciwdziałaniem COVID-19,
• udzielanie świadczeń opieki zdrowotnej, w tym transportu sanitarnego, wykonywanych w związku z przeciwdziałaniem COVID-19 przez podmioty wykonujące działalność leczniczą wpisane do odpowiedniego wykazu i finansowanie ich przez Narodowy Fundusz Zdrowia, ze środków pochodzących z budżetu państwa,
• możliwość nałożenia przez Prezesa Rady Ministrów na jednostkę samorządu terytorialnego obowiązku wykonania określonego zadania w związku z przeciwdziałaniem COVID-19,
• możliwość wydawania przez wojewodę poleceń organom administracji rządowej w województwie i państwowym osobom prawnym, organom samorządu terytorialnego, samorządowym osobom prawnym oraz samorządowym jednostkom organizacyjnym nieposiadającym osobowości prawnej,
• uprawnienie Prezesa Rady Ministrów do wydawania, na wniosek wojewody, określonego polecenia w związku z przeciwdziałaniem COVID-19, w stosunku do osób prawnych, jednostek organizacyjnych nieposiadających osobowości prawnej oraz przedsiębiorców,
• uprawnienie Głównego Inspektora Sanitarnego lub działającego z jego upoważnienia państwowego wojewódzkiego inspektora sanitarnego do wydawania:
  • decyzji nakładających obowiązek m.in. podjęcia określonych czynności zapobiegawczych lub kontrolnych oraz żądania niezbędnych informacji,
  • zaleceń i wytycznych określających sposób postepowania w trakcie realizacji niezbędnych zadań.

Praca zdalna

Ustawa kryzysowa zawiera przepisy, które w istotny sposób wpływają na prawa i obowiązki pracodawców i pracowników. Jednym z nich jest przepis umożliwiający polecenie pracownikowi pracy zdalnej.

Zgodnie z art. 3 ustawy kryzysowej w celu przeciwdziałania COVID-19 pracodawca może polecić pracownikowi wykonywanie, przez czas oznaczony, pracy określonej w umowie o pracę, poza miejscem jej stałego wykonywania (praca zdalna).

Ze wskazanego przepisu wynika, że pracodawca może jednostronnie polecić pracownikowi wykonywanie pracy zdalnej, poza miejscem jej stałego wykonywania (np. z domu). Podstawą do wydania pracownikowi polecenia służbowego jest „przeciwdziałanie COVID-19”, przez co rozumie się wszelkie czynności związane ze zwalczaniem zakażenia, zapobieganiem rozprzestrzenianiu się, profilaktyką oraz zwalczaniem skutków choroby wywołanej wirusem SARS-CoV-2. Wydając polecenie o pracy zdalnej, pracodawca powinien określić czas, przez jaki pracownik będzie ją wykonywał. Dla celów dowodowych zaleca się, aby polecenie pracy zdalnej miało formę pisemną lub elektroniczną.

Dodatkowy zasiłek opiekuńczy

Zgodnie z art. 4 ustawy kryzysowej w przypadku zamknięcia z powodu COVID-19 żłobka, klubu dziecięcego, przedszkola lub szkoły, do których uczęszcza dziecko, ubezpieczonemu zwolnionemu od wykonywania pracy z powodu konieczności osobistego sprawowania opieki nad dzieckiem w wieku do ukończenia 8 lat przysługuje dodatkowy zasiłek opiekuńczy za okres nie dłuższy niż 14 dni.

Dodatkowy zasiłek opiekuńczy przyznawany jest w trybie i na zasadach określonych w ustawie z dnia 25 czerwca 1999 r. o świadczeniach pieniężnych z ubezpieczenia społecznego w razie choroby i macierzyństwa. Okres pobierania dodatkowego zasiłku  nie wlicza się do okresu pobierania zwykłego zasiłku opiekuńczego, który wynosi 60 dni. Ponadto za okres pobierania dodatkowego zasiłku opiekuńczego pracownik nie zachowuje prawa do otrzymania zwykłego zasiłku opiekuńczego.

Warto pamiętać, że nowe przepisy dotyczące polecenia pracownikowi pracy zdalnej oraz wypłaty dodatkowego zasiłku opiekuńczego nie zostały wprowadzone na stałe. Stracą one moc prawną po upływie 180 dni od dnia wejścia w życie ustawy kryzysowej.

Mateusz Brząkowski, radca prawny, praktyka prawa pracy kancelarii Wardyński i Wspólnicy

Artykuł opublikowany pierwotnie na blogu hrlaw.pl