Nowelizacja ustawy o obrocie instrumentami finansowymi – co zmieniła dla agenta firmy inwestycyjnej będącego osobą prawną | Co do zasady

Nowe obowiązki informacyjne w stosunku do KNF, obowiązkowe systemy kontroli wewnętrznej i nowe kary administracyjne wymierzone w agenta oraz osoby zajmujące stanowisko w jego organach. „Warzywniak” wprowadził sporo zmian.

29 września 2023 r. w życie weszła ustawa z dnia 16 sierpnia 2023 r. o zmianie niektórych ustaw w związku z zapewnieniem rozwoju rynku finansowego oraz ochrony inwestorów na tym rynku – potocznie zwana „warzywniakiem”, z uwagi na obszerność zmian w dużej liczbie ustaw. Ustawa ma uporządkować i usprawnić funkcjonowanie instytucji rynku finansowego.

Nowelizacją została objęta m.in. ustawa o obrocie instrumentami finansowymi – w tym przepisy odnoszące się do agenta firmy inwestycyjnej (będącego osobą prawną). Wprowadzono nowe obowiązki informacyjne w stosunku do Komisji Nadzoru Finansowego, uregulowano przepisy odnoszące się do osób zatrudnianych przez agenta oraz wprowadzono nowe przepisy w odniesieniu do kar administracyjnych w stosunku do agenta oraz osób znajdujących się w jego organach.

Nowe obowiązki w stosunku do agenta firmy inwestycyjnej

Przed nowelizacją ustawy o obrocie instrumentami finansowymi KNF mogła zażądać udzielenia informacji o prowadzonej działalności gospodarczej jedynie od samej firmy inwestycyjnej. Jeśli więc KNF chciała uzyskać informacje o agencie tej firmy, musiała wystąpić o nie do firmy inwestycyjnej agenta, co często kończyło się niepowodzeniem, gdyż firmy inwestycyjne zasłaniały się np. tajemnicą przedsiębiorstwa.

Obecnie uprawnienia KNF w zakresie uzyskiwania informacji od agenta zostały de facto zrównane z uprawnieniami KNF dotyczącymi firmy inwestycyjnej. KNF ma prawo zażądać od agenta (na jego koszt) lub zatrudnionych u niego pracowników wszelkich informacji w postaci kopii dokumentów, nośników informacji związanych z jego działalnością lub udzielenia pisemnych lub ustnych wyjaśnień w zakresie nadzoru sprawowanego przez KNF (art. 79 ust. 11 ustawy o obrocie).

Aby wyegzekwować swoje żądania KNF może nałożyć na podmioty zobowiązane karę w postaci aresztu, ograniczenia wolności lub grzywny (art. 184 ust. 1 ustawy o obrocie).

Nowelizacja zrównała też status pracownika firmy inwestycyjnej oraz pracownika lub zleceniobiorcy agentów będących osobami prawnymi lub jednostkami organizacyjnymi nieposiadającymi osobowości prawnej zatrudnianymi przez agenta.

W wyniku nowo wprowadzonych przepisów pracownicy będący osobami fizycznymi, którzy wykonują obowiązki i zadania związane między innymi z pozyskiwaniem klientów i informowaniem ich o ofercie firmy inwestycyjnej, muszą posiadać odpowiednią wiedzę i doświadczenie w tym zakresie. Agent powinien w związku tym przed zatrudnieniem nowego pracownika zweryfikować, czy ma on stosowną wiedzę i doświadczenie.

Jednak jeżeli agent zatrudnia osobę będącą maklerem papierów wartościowych lub doradcą inwestycyjnym, to sam fakt posiadanego tytułu uznaje się za spełnienie powyższych wymagań (art. 79 ust. 4a ustawy o obrocie).

Ustawodawca zobowiązał firmy inwestycyjne do wprowadzenia i utrzymania systemu kontroli wewnętrznej (w tym w odniesieniu do agenta) składającego się z trzech elementów:

• mechanizmu kontroli służącemu realizacji zadań, o których mowa w art. 21 ust. 1 lit. c rozporządzenia 2017/565,
• funkcji zgodności z przepisami, o której mowa w art. 22 ust. 2 rozporządzenia 2017/565,
• audytu wewnętrznego (art. 83b ust. 2a ustawy o obrocie).

Kary administracyjne

Nowelizacja wprowadziła też szereg nowych kar administracyjnych wymierzonych w agenta oraz osoby zajmujące stanowisko w jego organach.

Kary te są nakładane na agenta za naruszenie:

• przepisów prawa,
• zasad uczciwego obrotu,
• interesów zleceniodawcy firmy inwestycyjnej, której dany podmiot jest agentem,
• umowy zawartej z firmą inwestycyjną.

Kary nakładane na agenta będącego osobą prawną za złamanie powyższych przepisów mogą sięgać 1 miliona zł lub skutkować nakazem zaprzestania działań skutkujących powstaniem naruszenia i niepodejmowania tych działań w przyszłości. KNF ma też prawo zakazać agentowi wykonywania czynności przez czas określony nie dłuższy niż 12 miesięcy. W takim przypadku KNF wskazuje zakres czynności podlegających zakazowi. W ostateczności może też skreślić agenta z rejestru (art. 167aa ustawy o obrocie).

Jeśli zaś chodzi o osoby fizyczne odpowiedzialne za naruszenie przepisów przez agenta, KNF będzie mogła nałożyć na nie karę pieniężną do wysokości 500 000 zł, nakazać im zaprzestanie działań skutkujących powstaniem naruszeń i niepodejmowanie tych działań w przyszłości lub nakazać odwołanie członka zarządu agenta odpowiedzialnego za powstanie naruszenia, jeśli naruszenia mają charakter poważny (art. 169a ust. 1aa ustawy o obrocie).

Należy zaznaczyć, że karę na osoby fizyczne KNF może nałożyć nawet po zaprzestaniu pełnienia przez nie funkcji (art. 169a ust. 1bb ustawy o obrocie).

Grzegorz Wojnar, praktyka rynków kapitałowych i instytucji finansowych kancelarii Wardyński i Wspólnicy