Kto zaprzestał działalności (choćby tymczasowo), nie dostanie uprawnień do emisji | Co do zasady

O mechanizmie korekty przydziału uprawnień do emisji w przypadku całkowitego lub częściowego zaprzestania działalności przez instalację.

Z początkiem 2013 roku znacząco zmieni się sytuacja przedsiębiorców prowadzących działalność gospodarczą, która ze względu na dokonywane w jej wyniku emisje gazów cieplarnianych do atmosfery wymaga uczestnictwa w tzw. systemie handlu emisjami (ETS).

Rozpocznie się bowiem wtedy tzw. trzeci okres rozliczeniowy, obejmujący lata 2013-2020. O ile w pierwszych dwóch okresach (obejmujących, odpowiednio, lata 2005-2007 oraz 2008-2012) poszczególne instalacje objęte ETS otrzymywały bezpłatne przydziały uprawnień do emisji gazów cieplarnianych na podstawie tzw. krajowych planów rozdziału, o tyle w zbliżającym się okresie przydział bezpłatnych uprawnień (dokonywany w dodatku na poziomie wspólnotowym) ma stanowić jedynie wyjątek od zasady nakazującej sprzedaż uprawnień za pośrednictwem aukcji.

Na tym jednak nie koniec zmian. Równolegle bowiem wejdą w życie przepisy¹ regulujące tzw. mechanizm korekty przydziału uprawnień do emisji w przypadku całkowitego lub częściowego zaprzestania działalności przez instalację.

Całkowite zaprzestanie działalności

Dla potrzeb wspomnianego mechanizmu przyjmuje się, że zaprzestanie działalności przez instalację ma miejsce w przypadku spełnienia przez nią któregokolwiek z poniższych warunków:

• posiadane przez prowadzącego instalację zezwolenie na emisję gazów cieplarnianych, pozwolenie zintegrowane lub pozwolenie na wprowadzanie gazów lub pyłów do powietrza wygasło lub zostało wycofane;
• działalność instalacji jest niemożliwa z przyczyn technicznych;
• instalacja nie działa, ale działała wcześniej i nie może wznowić działalności z przyczyn technicznych; instalacja nie działa, ale działała wcześniej i prowadzący instalację nie może wykazać, że instalacja wznowi działalność najpóźniej w ciągu 6 miesięcy od momentu zaprzestania działalności (okres ten państwa członkowskie mogą wydłużyć do maksymalnie 18 miesięcy, jeżeli prowadzący instalację może wykazać, że instalacja nie może wznowić działalności w terminie 6 miesięcy ze względu na wyjątkowe i nieprzewidywalne okoliczności, których nie można by uniknąć nawet przy dochowaniu pełnej należytej staranności oraz które znajdują się poza kontrolą prowadzącego daną instalację; chodzi tu w szczególności o takie okoliczności jak klęski żywiołowe, wojna, zagrożenie wojną, akty terrorystyczne, rewolucja, zamieszki, sabotaż lub akty wandalizmu).

Powyższe warunki nie mają zastosowania do instalacji traktowanych jako instalacje rezerwowe lub trzymanych w rezerwie (w gotowości) oraz do instalacji, które działają sezonowo, o ile łącznie zostały spełnione następujące wymogi:

• prowadzący instalację posiada zezwolenie na emisję gazów cieplarnianych i wszystkie inne odpowiednie pozwolenia;
• rozpoczęcie działalności jest technicznie możliwe bez wprowadzania zmian fizycznych w instalacji;
• przeprowadzana jest regularna konserwacja.

Konsekwencją zaprzestania działalności przez instalację jest to, że począwszy od roku następującego po roku, w którym zaprzestano jej działalności, nie może ona otrzymać bezpłatnych uprawnień do emisji.

Częściowe zaprzestanie działalności

Nieco inaczej wyglądają natomiast konsekwencje częściowego zaprzestania działalności przez instalację. Pod tym pojęciem rozumieć należy sytuację, w której jedna podinstalacja, która przyczynia się

• do przyznania co najmniej 30% z ostatecznej całkowitej rocznej liczby uprawnień do emisji przydzielanych bezpłatnie lub
• do przydziału ponad 50 000 uprawnień,

ogranicza poziom swojej działalności w danym roku kalendarzowym o co najmniej 50% w porównaniu z poziomem działalności stosowanym przy obliczaniu przydziału dla instalacji.

W zależności od skali, w jakiej instalacja zaprzestała działalności, przydział uprawnień do emisji dla tego instalacji ulega zmniejszeniu o 50, 75 a nawet 100%.

Korekta przydziału uprawnień następuje począwszy od roku następującego po roku, w którym nastąpiło częściowe zaprzestanie działalności.

Konsekwencje

Sam fakt wprowadzenia mechanizmu korekty przydziału uprawnień nie budzi szczególnych zastrzeżeń z perspektywy podstawowego celu, dla którego utworzony został ETS, tj. wspierania zmniejszania emisji gazów cieplarnianych (art. 1 dyrektywy 2003/87). Co do zasady trudno jest bowiem wskazać przyczyny, dla których prowadzący instalację, który zdecydował się ją definitywnie zamknąć, powinien otrzymywać bezpłatne, ale przecież nie bezwartościowe (bo będące przedmiotem obrotu rynkowego) uprawnienia do emisji w okresie, w którym instalacja nie prowadzi już żadnej działalności.

Pewne wątpliwości budzić może natomiast omawiany mechanizm w sytuacji jedynie przejściowego ograniczenia lub wręcz zaprzestania działalności przez instalację. W szczególności zaś chodzi tu o podjęcie działań związanych z modernizacją instalacji, a zwłaszcza takich działań, w następstwie których obniżeniu ulegnie poziom emisji z takiego obiektu.

Na gruncie przywołanego już art. 1 (in fine) dyrektywy 2003/87 zmniejszanie emisji gazów cieplarnianych ma następować „w efektywny pod względem kosztów oraz skuteczny gospodarczo sposób”. Wydawać by się zatem mogło, że ograniczenie lub zaprzestanie przez instalację działalności w celu jej modernizacji, która doprowadzi do zmniejszenia negatywnego wpływu instalacji na środowisko, powinno wiązać się dla prowadzącego tę instalację przynajmniej z możliwością skorzystania z przyznanych tej instalacji uprawnień. Uprawnienia te, np. za sprawą zbycia ich części na rynku, mogłyby z kolei przyczynić się do częściowego przynajmniej pokrycia kosztów wspomnianej modernizacji.

Niestety, na gruncie omawianej regulacji, wskazane tu okoliczności nie będą co do zasady stanowiły przesłanki wyłączającej dokonanie w stosunku do prowadzącego instalację korekty przydziału uprawnień do emisji.

Tego rodzaju wyłączenie warto natomiast potraktować jako postulat de lege ferenda, wart rozważenia przy okazji kolejnego przeglądu obowiązujących aktualnie przepisów.

Maciej Szewczyk, Zespół Prawa Ochrony Środowiska kancelarii Wardyński i Wspólnicy