Jak daleko sięga prawo związków zawodowych do informacji?
Pracodawca ma obowiązek udzielić związkowi zawodowemu tylko tych informacji, które są niezbędne do prowadzenia działalności związkowej. W tym zakresie mieszczą się jednak informacje o szeroko rozumianej sytuacji pracodawcy.
Jedno z kluczowych uprawnień związków zawodowych reguluje art. 28 ustawy z 23 maja 1991 r. o związkach zawodowych. Nakłada on na pracodawców obowiązek udzielania na żądanie związków zawodowych informacji niezbędnych do prowadzenia działalności związkowej, w szczególności informacji dotyczących warunków pracy i zasad wynagradzania. W praktyce rodzaj i zakres żądanych przez związki zawodowe informacji niekiedy budzi wątpliwości, zwłaszcza gdy związek informacji z działalnością związkową nie jest bezpośredni i oczywisty.
Chociaż w doktrynie pojawiają się poglądy odmienne, w literaturze ugruntowany jest pogląd, że prawo związków zawodowych do informacji przewidziane tym przepisem nie jest nieograniczone. Ogranicza je przede wszystkim wymieniona w powołanym przepisie przesłanka niezbędności do prowadzenia działalności związkowej, a ponadto zakres funkcji i uprawnień związków zawodowych, jakie przewidują obowiązujące przepisy ustawy o związkach zawodowych oraz innych ustaw, takich jak Kodeks pracy czy ustawa o rozwiązywaniu sporów zbiorowych. Żądanie związku zawodowego musi zatem każdorazowo mieścić się w tych granicach. Z drugiej jednak strony, zgodnie z obecnymi tendencjami, zakres informacji, których na podstawie przepisów art. 28 ustawy o związkach zawodowych może żądać związek zawodowy od pracodawcy, ulega ciągłej konkretyzacji i coraz częściej obejmuje nie tylko informacje dotyczące bezpośrednio interesów pracowników, ale szeroko rozumianą sytuację pracodawcy, która może mieć przełożenie na te interesy. Zgodnie z tendencjami w prawie europejskim i odpowiadającym mu ustawodawstwie krajowym (m.in. ustawa o europejskich radach zakładowych) dotyczącym pracowniczej partycypacji w sprawach zakładu pracy związki zawodowe mają prawo do informacji dotyczących m.in. danych o sytuacji gospodarczej i finansowej oraz możliwym rozwoju działalności pracodawcy, o planach dotyczących zakładu pracy i jego działalności – m.in. struktur organizacyjnych, metod pracy, zmian w obszarach działalności itp.
Co istotne, pracodawca na podstawie powołanego art. 28 ustawy o związkach zawodowych ma obowiązek nie tylko przekazać gotowe już informacje mieszczące się w powyższych granicach, ale także przygotować np. odpowiednie zestawienia na podstawie posiadanych informacji.
Prawo związków zawodowych do informacji, przewidziane w art. 28 ustawy o związkach zawodowych, nie wyłącza jednak przepisów dotyczących ochrony danych osobowych pracowników. O ile zatem nie będzie stanowiło naruszenia tych przepisów udzielenie związkowi zawodowemu informacji dotyczących wynagrodzeń na poszczególnych stanowiskach czy w poszczególnych grupach zawodowych, jeśli nie można będzie na ich podstawie przypisać wynagrodzeń do poszczególnych osób, o tyle przekazanie związkowi informacji o wysokości wynagrodzenia konkretnego pracownika czy innych danych osobowych pracownika, bez jego uprzedniej, dobrowolnej zgody, nie będzie dopuszczalne.
Związek zawodowy nie ma obowiązku uzasadniać w żadnej formie swojego żądania udzielenia informacji. Nic nie stoi jednak na przeszkodzie, aby pracodawca wystąpił do związku o uzasadnienie takiego wniosku, zwłaszcza jeśli żądanie związku zawodowego budzi wątpliwości co do niezbędności informacji do prowadzenia działalności związkowej, a także powiązania z regulowanymi ustawowo celami i funkcjami związku zawodowego. Choć wyegzekwowanie takiego uzasadnienia nie jest możliwe na gruncie obowiązujących przepisów, brak współpracy ze strony związku zawodowego w tym zakresie będzie powodował, że pracodawcy trudniej będzie przypisać winę i postawić zarzut utrudniania działalności związkowej (art. 35 ust. 1 pkt 2 ustawy o związkach zawodowych) w przypadku podjęcia decyzji o odmowie udzielenia związkowi zawodowemu żądanej informacji.
Obowiązujące przepisy nie regulują terminu ani trybu, w jakim pracodawca jest zobowiązany udzielić związkowi zawodowemu informacji na jego żądanie. Nie ma przeszkód, aby związek zawodowy wskazał taki termin w swoim żądaniu lub określił sposób przekazania informacji, np. poprzez przekazanie kopii dokumentów czy umożliwienie wglądu do nich. W braku takich instrukcji pracodawca ma w zasadzie swobodę w tym zakresie. Aby jednak uniknąć zarzutu utrudniania działalności związkowej, nie powinien bez powodu zwlekać z przekazaniem informacji.
Agnieszka Lisiecka, Magdalena Świtajska, Zespół Prawa Pracy kancelarii Wardyński i Wspólnicy
