Europejski Dzień Konkurencji i Konsumentów | Co do zasady

Miejsce konsumentów w prawie konkurencji było głównym tematem Europejskiego Dnia Konkurencji i Konsumentów zorganizowanego w Poznaniu przez UOKiK w ramach polskiej prezydencji w Radzie Unii Europejskiej.

W dniach 24-25 listopada br. w Poznaniu odbył się Europejski Dzień Konkurencji i Konsumentów. Uczestników powitała Prezes UOKiK Małgorzata Krasnodębska-Tomkiel, która przypomniała, że właściwym przedmiotem ochrony prawa konkurencji nie jest konkurencja sama w sobie, ale dobrobyt konsumentów, będący elementem nowoczesnej polityki konkurencji.

Następnie głos zabrał Komisarz ds. Konkurencji Komisji Europejskiej Joaquín Almunia, który skoncentrował się na określeniu pojęcia dobrobytu konsumenta. Zwrócił uwagę, że promowanie wartości prokonsumenckich zmusza przedsiębiorców do tworzenia coraz to bardziej konkurencyjnych i innowacyjnych produktów na wszystkich szczeblach obrotu, co w konsekwencji pozwala im konkurować nie tylko na wspólnym europejskim rynku, ale również w skali globalnej. Przypomniał, iż rolą organów antymonopolowych nie jest bezpośrednia ochrona interesów konsumentów, ale tworzenie jak najlepszych warunków prawidłowo funkcjonującego rynku.

Przedstawiciele Komisji Europejskiej, organów antymonopolowych, organizacji prokonsumenckich, a także przedsiębiorcy i ich doradcy próbowali określić istotę dobrobytu konsumentów jako głównego celu polityki konkurencji. Podjęto również ponowną próbę oceny metod szacowania szkody powstałej po stronie konsumentów z tytułu zaistniałych praktyk antykonkurencyjnych, komentując m.in. projekt Komisji Europejskiej w sprawie ustalania szkody w dochodzeniu roszczeń odszkodowawczych z tytułu naruszenia art. 101 i 102 TFUE. Podczas debaty poświęconej praktykom cenowym dominantów nie obyło się również bez głosów ze strony przedsiębiorców, którzy niepewnością prawa nazwali sytuację, w której wymogi wobec przedsiębiorców nie są określone ustawowo, ale są przedmiotem dość dowolnej interpretacji ze stronu organu.

Nie sposób przedstawić tu wszystkich poruszanych zagadnień, jednakże warto zasygnalizować pewne kwestie istotne z punktu widzenia praktyki.

Dobrobyt konsumentów w teście ograniczenia konkurencji

W ostatnim roku Prezes UOKiK wydał dwie decyzje zakazowe oraz trzy decyzje warunkowe na dokonanie koncentracji (o decyzjach warunkowych dotyczących Fresenius Medical Care oraz UPC pisaliśmy na naszym Portalu). Przed wydaniem każdej z tych decyzji przeprowadzany był test istotnego ograniczenia konkurencji, który co do zasady sprowadza się do pytania, w jaki sposób transakcja wpłynie na konkurencję na danym rynku właściwym. Innymi słowy, oceniany jest wpływ planowanej transakcji na dobrobyt konsumentów. Szczególnie pomocne przy ocenie sytuacji odbiorców końcowych po planowanym połączeniu są analizy przeprowadzane na podstawie ankiet bądź danych zebranych przez organizacje konsumenckie. Dyskusyjna jest natomiast kwestia przedziału czasowego, jaki powinien być brany pod uwagę w ramach badań.

Uprawnienia procesowe organizacji prokonsumenckich

Podkreślono również coraz silniejszą rolę organizacji konsumenckich w postępowaniu przed Komisją Europejską w sprawie planowanej koncentracji. Nie tylko biorą one bowiem udział, jak dotychczas, w drugiej fazie postępowania, ale zauważalne są tendencje do przyznawania im coraz większej roli już w pierwszej fazie postępowania. W ogólnym zarysie stowarzyszenia konsumenckie korzystają z prawa do bycia wysłuchanym, gdy proponowana koncentracja dotyczy produktów lub usług, z których korzystają konsumenci końcowi.

Jako przykład przedstawiciel BEUC (The European Consumers’ Organization) podał sprawę T-224/10 Association Belge des Consommateurs Tests-Achat, w której stroną skarżącą była największa belgijska organizacja konsumentów. Organizacja zarzuciła Komisji Europejskiej, że nie wzięła pod uwagę jej uwag zgłoszonych w początkowej I fazie oraz fakt, iż Komisja nie dysponowała przekonującymi argumentami, które pozwalałyby uznać, że transakcja nie budzi poważnych wątpliwości co do jej zgodności ze wspólnym rynkiem, a tym samym bezpodstawnie zaniechała skierowania sprawy do belgijskiego organu konkurencji. Trybunał Sprawiedliwości Unii Europejskiej uznał, iż stowarzyszenie konsumenckie nie ma legitymacji czynnej do kwestionowania decyzji wydanej przez Komisję Europejską odnośnie do odmowy przesłania sprawy do organu krajowego. Z drugiej strony potwierdził legitymacje osób trzecich do bycia wysłuchanym podczas koncentracji, jednocześnie podkreślając, że prawo to nie oznacza automatycznego uwzględnienia zgłoszonych uwag. Co ważniejsze, nie uznał podziału na fazy postępowania, przyznając tym samym stowarzyszeniom konsumentów uprawnienia procesowe w postaci przedstawienia swojego stanowiska również w I fazie postępowania.

Europejski Dzień Konkurencji i Konsumentów był zapowiadany jako najważniejsze wydarzenie polskiej prezydencji w Radzie Unii Europejskiej, co dowodzi, że prawo ochrony konsumentów, często bagatelizowane przez przedsiębiorców, coraz bardziej zyskuje na znaczeniu. Do dalszego wzrostu tego znaczenia przyczyni się z pewnością zapowiedziane wznowienie prac w Komisji Europejskiej nad nowym projektem w sprawie pozwów grupowych w poszczególnych sektorach gospodarki, w tym z tytułu naruszenia prawa konkurencji Przypomnieć należy, iż obecnie w polskim prawie obowiązuje ustawa o dochodzeniu roszczeń w postępowaniu grupowym, jednakże jej praktyczne zastosowanie budzi wiele wątpliwości. Prace Komisji Europejskiej mogą stać się bodźcem do nowelizacji obowiązujących przepisów, a wówczas pozwy zbiorowe mogą stać się skutecznym narzędziem konsumentów przeciwko przedsiębiorcom naruszającym prawo konkurencji.

Karolina Sereja, Zespół Prawa Konkurencji kancelarii Wardyński i Wspólnicy