Zakończenie działalności gospodarczej w Polsce
Zamknięcie działalności gospodarczej w Polsce nadal nie jest ani łatwe, ani szybkie. Przebieg tego procesu zależy od formy prawnej prowadzenia działalności.
Kwestie związane z czynnościami wchodzącymi w zakres zakończenia działalności gospodarczej w Polsce uregulowane zostały w kilku aktach prawnych. W art. 1 ustawy o swobodzie działalności gospodarczej wskazano, że ustawa ta reguluje m.in. zakończenie działalności gospodarczej na terytorium Rzeczypospolitej i zadania organów w tym zakresie. Kodeks spółek handlowych wyszczególnia konkretne czynności, które mają zostać podjęte w celu zakończenia działalności prowadzonej w danej formie prawnej. Z kolei regulacja dotycząca likwidacji oddziału spółki z o.o. ujęta została w art. 201 w związku z art. 204 k.s.h., a oddziału przedsiębiorcy zagranicznego – w ustawie o swobodzie działalności gospodarczej (art. 92 u.s.d.g., który odsyła do art. 270-290 k.s.h.). Poza tym kwestie związane z likwidacją podmiotów gospodarczych powinny być ujawnione we właściwym rejestrze. Obowiązek ten wynika zarówno z k.s.h., jak i z ustawy o Krajowym Rejestrze Sądowym.
Poniżej przedstawiamy proces zamknięcia działalności dla poszczególnych form prawnych.
I. Likwidacja spółek kapitałowych
W celu zakończenia działalności prowadzonej w formie prawnej spółki akcyjnej/spółki z o.o niezbędne jest powzięcie uchwały przez walne zgromadzenie/zgromadzenie wspólników o rozwiązaniu spółki i postawieniu jej w stan likwidacji. Momentem otwarcia likwidacji jest dzień powzięcia ww. uchwały walnego zgromadzenia/zgromadzenia wspólników. Niezbędnym elementem dokonania likwidacji jest też powołanie likwidatorów (można powołać więcej niż jednego likwidatora). Likwidatorami są członkowie zarządu, chyba że statut/umowa spółki lub uchwała walnego zgromadzenia/zgromadzenia wspólników stanowią inaczej. Na likwidatorach ciąży obowiązek zgłoszenia likwidacji do sądu rejestrowego, a także ogłoszenia o likwidacji w Monitorze Sądowym i Gospodarczym obejmującego wezwanie wierzycieli do zgłoszenia ich wierzytelności w terminie 6 miesięcy od dnia ostatniego ogłoszenia (ogłoszenie dokonywane jest dwukrotnie). Następnie likwidatorzy powinni sporządzić bilans otwarcia likwidacji celem przedstawienia walnemu zgromadzeniu/zgromadzeniu wspólników do zatwierdzenia. Likwidatorzy składają we właściwym rejestrze sądowym wniosek dotyczący zmiany nazwy spółki (poprzez dodanie wyrażenia „w likwidacji”). Zmiana ta dokonywana jest także w rejestrze urzędu skarbowego (US), Zakładzie Ubezpieczeń Społecznych (ZUS) oraz Głównym Urzędzie Statystycznym (GUS). Właściwym działaniem jest także przekazanie informacji do banku, w którym spółka posiada rachunek bankowy, o zmianie sposobu reprezentacji (wpisanie likwidatorów w miejsce dotychczasowych członków zarządu). Kolejnym etapem jest przeprowadzenie przez likwidatorów czynności likwidacyjnych obejmujących:
1. zakończenie bieżących interesów spółki;
2. ściągnięcie wierzytelności;
3. wypełnienie zobowiązań i upłynnienie majątku spółki.
Likwidatorzy w powyżej wskazanych granicach mają prawo prowadzenia spraw oraz reprezentowania spółki. W stosunkach wewnętrznych zobowiązani są stosować się do uchwał walnego zgromadzenia/zgromadzenia wspólników.
W trakcie procesu likwidacji dokonuje się także podziału majątku pomiędzy akcjonariuszy/wspólników – oczywiście dopiero wówczas, gdy wszyscy znani spółce wierzyciele zostali zaspokojeni lub zabezpieczeni. Podział nie może być dokonany wcześniej niż z upływem roku w spółce akcyjnej i 6 miesięcy w spółce z o.o. od dnia ostatniego ogłoszenia o otwarciu likwidacji i wezwaniu wierzycieli.
Likwidatorzy przygotowują sprawozdanie likwidacyjne, które zatwierdzane jest przez walne zgromadzenie/zgromadzenie wspólników, a następnie ogłaszane przez likwidatorów w siedzibie spółki. Składa się je w sądzie rejestrowym z jednoczesnym wnioskiem o wykreślenie spółki z rejestru.
Jednocześnie likwidatorzy powinni złożyć wniosek o wykreślenie spółki z właściwego rejestru przedsiębiorców, a także z baz danych prowadzonych przez właściwy urząd skarbowy, Zakład Ubezpieczeń Społecznych oraz Główny Urząd Statystyczny. Należy także zamknąć rachunki spółki.
Rozwiązanie spółki następuje po przeprowadzeniu likwidacji z chwilą wykreślenia spółki z rejestru. Ponadto księgi i dokumenty rozwiązanej spółki powinny być oddane na przechowanie osobie wskazanej w statucie lub uchwale walnego zgromadzenia/zgromadzenia wspólników. W przypadku braku takiej osoby przechowawcę wyznacza sąd rejestrowy.
II. Likwidacja spółki komandytowo-akcyjnej
Zamknięcie działalności prowadzonej w formie spółki komandytowo-akcyjnej poprzedzone jest powzięciem przez walne zgromadzenie uchwały o rozwiązaniu spółki i postawieniu jej w stan likwidacji. Momentem otwarcia likwidacji jest dzień powzięcia ww. uchwały walnego zgromadzenia. Niezbędnym elementem dokonania likwidacji jest powołanie likwidatorów, którymi są komplementariusze mający prawo prowadzenia spraw spółki, chyba że statut lub uchwała walnego zgromadzenia, powzięta za zgodą wszystkich komplementariuszy, stanowi inaczej. Likwidacja spółki komandytowo-akcyjnej odbywa się na zasadach mających zastosowanie wobec likwidacji spółki akcyjnej (punkt I powyżej).
III. Likwidacja oddziału
Zgodnie z ustawą o swobodzie działalności gospodarczej oddziałem jest wyodrębniona i samodzielna organizacyjnie część działalności gospodarczej, wykonywana przez przedsiębiorcę poza siedzibą przedsiębiorcy lub głównym miejscem wykonywania działalności. Oddział jest więc wydzieloną organizacyjnie częścią spółki. W zależności od tego, czy mamy do czynienia z oddziałem spółki polskiej czy zagranicznej (tzw. oddziałem przedsiębiorcy zagranicznego), obowiązują odmienne procedury likwidacji takiego oddziału.
Likwidacja oddziału spółki akcyjnej/spółki z o.o.
Proces likwidacji poprzedzony jest podjęciem uchwały zarządu o likwidacji oddziału spółki, w ramach której on funkcjonuje, o ile statut/umowa spółki nie przewiduje
w tym zakresie zgody walnego zgromadzenia/zgromadzenia wspólników. Zarząd jako organ prowadzący sprawy spółki co do zasady może więc tak utworzyć, jak i zlikwidować jej oddział. Likwidacja odbywa się bez konieczności przeprowadzenia skomplikowanej procedury likwidacyjnej, która przewidziana jest dla likwidacji spółek. Uchwałę o likwidacji oddziału należy zgłosić do właściwego rejestru sądowego. Likwidacja powinna zostać też zgłoszona do właściwych urzędów (US, ZUS, GUS) poprzez wypełnienie odpowiedniego wniosku we właściwym rejestrze sądowym.
Likwidacja oddziału przedsiębiorcy zagranicznego
Zgodnie z ustawą o swobodzie działalności gospodarczej likwidacja oddziału przedsiębiorcy zagranicznego jest m.in. następstwem decyzji przedsiębiorcy zagranicznego. Z powyższego wynika, że organ kompetentny do powzięcia decyzji o likwidacji oddziału ustalany jest zgodnie z prawem spółki macierzystej. Sama likwidacja odbywać się musi jednak zgodnie z polskimi przepisami, które nakazują stosowanie procedury likwidacyjnej odpowiedniej dla likwidacji spółki z o.o. (punkt I powyżej). Oznacza to, że konieczne jest powołanie likwidatorów oraz wezwanie wierzycieli do zgłaszania roszczeń, a więc procedura likwidacji trwa, tak jak w przypadku likwidacji spółki z o.o., minimum 6 miesięcy. Oczywiście w trakcie likwidacji oddziału spółki zagranicznej nie dochodzi do podziału majątku, gdyż majątek oddziału pozostaje własnością spółki macierzystej. Uchwałę o likwidacji oddziału należy zgłosić do właściwego rejestru sądowego. Likwidacja powinna zostać też zgłoszona do właściwych urzędów (US, ZUS, GUS) poprzez wypełnienie odpowiedniego wniosku we właściwym rejestrze sądowym.
Magdalena Kasiarz, Grupa Transakcyjna kancelarii Wardyński i Wspólnicy