Sankcja w VAT – zmiany wprowadzone w ramach pakietu Slim VAT 3 | Co do zasady

Koniec ze sztywnym katalogiem sankcji za przewinienia dotyczące podatku VAT. Organy podatkowe będą mogły zmniejszyć wysokość sankcji, uwzględniając m.in. okoliczności powstania nieprawidłowości. Sankcją w wysokości 100% zaniżonego zobowiązania podatkowego lub zawyżonej nadwyżki podatku naliczonego zostaną jednak ukarani podatnicy, którzy świadomie popełnili oszustwo podatkowe.

Wiosną 2023 r. ustawodawca wprowadził szereg zmian w podatku od towarów i usług. Zmiany zasadniczo obowiązują od 1 lipca 2023 r., ale te dotyczące ustalania dodatkowego zobowiązania podatkowego (sankcji VAT) weszły w życie już 6 czerwca 2023 r.

Zmiana przepisów nastąpiła na skutek wyroku Trybunału Sprawiedliwości Unii Europejskiej w sprawie C-935/19 Grupa Warzywna sp. z o.o. z 15 kwietnia 2021 r. Dotyczył on zgodności polskich przepisów regulujących sankcję VAT z prawem unijnym. Trybunał podkreślił, że sankcja przewidziana w ustawie o VAT powinna uwzględniać charakter i wagę naruszenia. Oznacza to, że sankcja VAT powinna być zgodna z zasadą proporcjonalności.

Możliwe miarkowanie wysokości sankcji

W art. 112b ustawy o VAT wprowadzono modyfikacje umożliwiające miarkowanie wysokości dodatkowego zobowiązania w VAT. Uprzednio ustawa o VAT zawierała sztywny katalog sankcji za przewinienia podatkowe (15%, 20%, 30%). Obecnie naczelnicy urzędów skarbowych i urzędów celno-skarbowych mogą ustalać sankcję w określonych widełkach – odpowiednio do 15%, do 20% i do 30% kwoty zaniżonego zobowiązania podatkowego lub zawyżonej nadwyżki podatku naliczonego.

Sankcja do 30% będzie wymierzana, jeśli podatnik nie złożył deklaracji i nie zapłacił podatku wynikającego z tej deklaracji, a także jeśli podatnik w złożonej deklaracji:

• zaniżył kwotę podatku należnego,
• zawyżył kwotę zwrotu różnicy podatku albo zwrotu nadwyżki podatku naliczonego nad należnym,
• zawyżył kwotę różnicy podatku do obniżenia kwoty podatku należnego do zapłaty w kolejnych okresach,
• zamiast wykazać podatek należny do zapłaty – wykazał kwotę podatku do zwrotu.

W takiej sytuacji sankcja będzie dotyczyć wymienionych powyżej zdarzeń.

Sankcja do 20% będzie wymierzana, jeżeli po zakończonej kontroli lub kontroli celno-skarbowej podatnik złożył korektę deklaracji uwzględniającą ustalenia kontroli i najpóźniej do dnia złożenia korekty wpłacił kwotę zobowiązania podatkowego.

Sankcja do 15% jest przewidziana dla podatników, u których wszczęto kontrolę celno-skarbową i którzy w terminie 14 dni od dnia doręczenia upoważnienia do kontroli złożyli korektę deklaracji i wpłacili kwotę zobowiązania podatkowego lub zwrócili nienależną kwotę zwrotu.

Wytyczne dla organów podatkowych

Nowe przepisy zawierają wytyczne, które naczelnicy urzędów skarbowych i celno-skarbowych powinni brać pod uwagę przy wymierzaniu sankcji VAT. Organ musi przeanalizować:

• Okoliczności powstania nieprawidłowości. Organ musi ocenić, czy zachowanie podatnika polegało na świadomym udziale w oszustwie podatkowym (organizowanie i kierownictwo), czy też świadczy o tym, że podatnik nie dochował należytej staranności i został nieświadomie włączony do udziału w oszustwie podatkowym przez nieuczciwych kontrahentów.

• Rodzaj i stopień naruszenia ciążącego na podatniku obowiązku, które skutkowało powstaniem nieprawidłowości. Organ musi rozważyć okoliczności powstania nieprawidłowości i ustalić, czy podatnik, jego pracownik, wspólnik, pełnomocnik podjęli wszystkie czynności, jakie mogli podjąć w tych okolicznościach. Jeśli tak, sankcje będą zmniejszone, a jeśli nie ­– sankcje zostaną podwyższone.

• Rodzaj, stopień i częstotliwość stwierdzanych dotychczas nieprawidłowości dotyczących nieprzedawnionych zobowiązań w podatku. Organ musi wykazać, jakiego obowiązku podatnik nie dopełnił. Następnie organ musi ustalić, w jakim stopniu podatnik dokonał tego naruszenia (np. nie ujął faktury w ewidencji, nie wystawił faktury, odliczył podatek naliczony w błędnej wysokości, opodatkował czynności według niewłaściwej stawki). Ponadto organ musi ustalić częstotliwość tych naruszeń.
• Kwotę stwierdzonych nieprawidłowości, w tym kwotę zaniżenia zobowiązania podatkowego, zawyżenia zwrotu różnicy podatku, zwrotu podatku naliczonego lub różnicy podatku do obniżenia podatku należnego za następne okresy rozliczeniowe. Organ musi zweryfikować istotność naruszeń popełnionych przez podatnika, rodzaj i stopień naruszonych obowiązków.
• Działania, które podatnik podjął po stwierdzeniu nieprawidłowości w celu usunięcia skutków nieprawidłowości, czyli niezwłoczne złożenie deklaracji, uregulowanie należności podatkowych.

Sankcja 100%. W art. 112c ustawy o VAT utrzymano dodatkowo zobowiązanie podatkowe w wysokości 100%. Jest ono jednak obwarowane dodatkowymi warunkami, które organy powinny wziąć pod uwagę przy wymierzaniu dodatkowego zobowiązania. 100% sankcja VAT jest przewidziana dla podatników świadomie popełniających oszustwo podatkowe. Kwota podatku wynika z faktury, która:

• została wystawiona przez podmiot nieistniejący,
• stwierdza czynności, które nie zostały dokonane – w części dotyczącej tych czynności,
• podaje kwoty niezgodne z rzeczywistością – w części dotyczącej tych pozycji, dla których podane zostały kwoty niezgodne z rzeczywistością,
• potwierdza czynności, do których mają zastosowanie przepisy art. 58 i art. 83 Kodeksu cywilnego – w części dotyczącej tych czynności.

Organ musi ocenić, czy działania podatnika były podejmowane w sposób zamierzony i celowy. Tylko świadome uczestnictwo w oszustwie podatkowym będzie skutkowało wymierzeniem 100% sankcji VAT.

Uzasadniając zmiany w sankcji VAT, ustawodawca zwrócił uwagę na potrzebę skonstruowania regulacji tak, by można było obniżyć stawkę sankcji VAT w zależności od stanu faktycznego indywidualnych spraw. Organy podatkowe zostały zatem wyposażone w uprawnienia do oceny, czy i w jakim stopniu podatnik powinien być ukarany sankcją VAT.

Maria Kotaniec, adwokat, doradca podatkowy, praktyka podatkowa kancelarii Wardyński i Wspólnicy