Obniżenie pensji pracownikowi chronionemu
Pracodawca może obniżyć pensję pracownicy, która zamiast korzystać z urlopu wychowawczego świadczy pracę w obniżonym wymiarze czasu pracy. Takie stanowisko zajął Sąd Najwyższy w wyroku z 12 maja 2011 roku (sygn. akt II PK 6/11).
Powyższy wyrok został wydany na podstawie następującego stanu faktycznego. Pracownica po urlopie macierzyńskim, zamiast korzystać z urlopu wychowawczego, wróciła do pracy i złożyła wniosek o obniżenie wymiaru czasu pracy o 1/10 na podstawie art. 1867 Kodeksu pracy. Takie osoby, zgodnie z art. 1868 k.p., są chronione przed zwolnieniem w okresie od dnia złożenia wniosku o obniżenie wymiaru czasu pracy do dnia powrotu do nieobniżonego wymiaru czasu pracy, nie dłużej jednak niż przez łączny okres 12 miesięcy.
W niedługim czasie po powrocie pracownicy z urlopu macierzyńskiego sytuacja finansowa pracodawcy uległa znacznemu pogorszeniu. W konsekwencji podjęto decyzję o zmianie regulaminu wynagradzania i obniżeniu pensji wszystkim pracownikom.
Pracodawca, zgodnie z art. 24113 k.p., w celu wprowadzenia nowych, mniej korzystnych od poprzednich postanowień regulaminu wynagradzania, wręczył pracownikom wypowiedzenia zmieniające. Pracownica odmówiła jednak przyjęcia takiego wypowiedzenia i wniosła odwołanie do sądu.
Zarówno sąd I, jak i II instancji przyznał jej rację. Zdaniem sądów, chronionej pracownicy w ogóle nie powinno zostać wręczone wypowiedzenie zmieniające. Uzasadnienia dla takiego stanowiska należy szukać w zasadach prawa intertemporalnego. Przepis art. 24113 został wprowadzony do Kodeksu pracy ustawą z dnia 9 listopada 2000 r. zmieniającą kodeks z dniem 1 stycznia 2001 r. Natomiast art. 1868 wszedł w życie z dniem 1 stycznia 2009 roku. Zdaniem sądów, zgodnie z zasadą lex posteriori delegat legi priori, przepis późniejszy uchylił przepis wcześniejszy, co w konsekwencji w praktyce oznacza, że wyłączenie stosowania przepisów ograniczających dopuszczalność wypowiadania warunków umowy chronionym pracownikom nie ma zastosowania w przypadku pracownicy, która rezygnując z urlopu wychowawczego, świadczy pracę w obniżonym wymiarze.
Od wyroku sądu II instancji pracodawca wniósł skargę kasacyjną do Sądu Najwyższego, którą ten uznał za zasadną.
Sędzia sprawozdawca, przytaczając ustne motywy rozstrzygnięcia, skrytykował wnioskowanie sądów I i II instancji, zgodnie z którym art. 1868 k.p. uchyla art. 24113 k.p. Wskazał, że zasadę pierwszeństwa stosowania przepisu stosuje się, gdy regulują one tę samą materię, a w przedmiotowej sprawie rozpatrywane przepisy dotyczą różnych spraw. Jedynie wyraźne wskazanie ustawodawcy mogłoby wyłączyć stosowanie przepisu art. 24113 k.p. w stosunku do osób chronionych na podstawie art. 1868 k.p.
Dodatkowo zdaniem sądu udzielenie ochrony jednej pracownicy, w sytuacji gdy obniżenie wynagrodzenia z przyczyn dotyczących pracodawcy dotyka wszystkich pozostałych pracowników, stanowiłoby bezpodstawne uprzywilejowanie takiego pracownika.
– Powyższe orzeczenie Sądu Najwyższego jest oczywiście słuszne – komentuje Agnieszka Lisiecka z Zespołu Prawa Pracy kancelarii Wardyński i Wspólnicy. – Przepis art. 24113 Kodeksu pracy wyraźnie stanowi, że przy wypowiadaniu dotychczasowych warunków umowy o pracę lub innego aktu stanowiącego podstawę nawiązania stosunku pracy w związku z wprowadzeniem do układu zbiorowego lub regulaminu wynagradzania mniej korzystnych postanowień nie mają zastosowania przepisy ograniczające dopuszczalność wypowiedzenia takich umów, jak np. art. 1868 k.p. Wprawdzie w orzecznictwie pojawiały się rozbieżności co do zakresu pojęciowego „przepisów ograniczających dopuszczalność wypowiedzenia”, to jednak bez wątpienia sformułowanie to obejmuje przepisy dotyczące szczególnej ochrony stosunku pracy.
Dodatkowo wskazać należy, że ochrona, której żądała pracownica, nie wynika również z ustawy o szczególnych zasadach rozwiązywania z pracownikami stosunków pracy z przyczyn niedotyczących pracowników.
Agata Miętek, Zespół Prawa Pracy kancelarii Wardyński i Wspólnicy