Nowe uprawnienia organizacji ekologicznych – z korzyścią dla środowiska? | Co do zasady

Przedwczoraj, 20 kwietnia Prezydent RP podpisał ustawę nowelizującą szereg aktów prawnych odnoszących się do udziału społeczeństwa w postępowaniach dotyczących przedsięwzięć mogących znacząco oddziaływać na środowisko.

Ustawa o zmianie ustawy o udostępnianiu informacji o środowisku i jego ochronie, udziale społeczeństwa w ochronie środowiska oraz o ocenach oddziaływania na środowisko oraz niektórych innych ustaw wejdzie w życie po upływie 14 dni od dnia ogłoszenia. Już teraz jednak wiadomo, że ustawodawca wyposażył organizacje ekologiczne w nowe narzędzia, które potencjalnie umożliwią efektywniejszy udział w postępowaniach dotyczących inwestycji mogących mieć znaczący wpływ na stan środowiska.

Jakie możliwości będzie mieć organizacja ekologiczna?

Nowelizacja przewiduje szereg przepisów, które mają znaczenie z punktu widzenia uprawnień organizacji ekologicznych w procesie wydawania decyzji inwestycyjnych. Ustawodawca odniósł się zwłaszcza do tego, czy decyzja o środowiskowych uwarunkowaniach ma przymiot wykonalności, a zatem – czy można skutecznie zawnioskować o wstrzymanie wykonania takiej decyzji. Dotąd zasadniczo było to niemożliwe. Na temat wykonalności decyzji o środowiskowych uwarunkowaniach pisaliśmy przy okazji omawiania projektu ustawy.

Nowelizacja jednoznacznie potwierdza, że odtąd będzie można wstrzymać wykonanie decyzji o środowiskowych uwarunkowaniach. Ustawodawca przewidział takie uprawnienie w dwóch sytuacjach:

• jeśli zostanie wniesione odwołanie od decyzji o środowiskowych uwarunkowaniach, której nadano rygor natychmiastowej wykonalności – wykonanie decyzji wstrzymuje organ odwoławczy,
• jeśli zostanie wniesiona skarga na decyzję o środowiskowych uwarunkowaniach –wykonanie decyzji wstrzymuje organ odwoławczy albo sąd.

Taki wniosek – w przypadku wniesienia skargi na decyzję – WSA powinien rozpoznać niezwłocznie, ale nie później niż w ciągu 30 dni od dnia jego wpływu do sądu.

Jeśli WSA uwzględni wniosek, powinien rozpoznać skargę w terminie 3 miesięcy od dnia wydania postanowienia o wstrzymaniu wykonania decyzji. Z kolei w razie nieuwzględnienia wniosku organizacja ekologiczna będzie mogła zażalić postanowienie do NSA, który powinien je rozpoznać maksymalnie w ciągu 2 miesięcy od dnia wpływu zażalenia.

Możliwość wstrzymania wykonania decyzji o środowiskowych uwarunkowaniach wydaje się bardzo ważnym narzędziem w rękach organizacji ekologicznych. Największej korzyści można upatrywać w tym, że wskutek wstrzymania wykonania takiej decyzji organ właściwy do wydania tzw. zezwolenia na inwestycję¹ powinien zawiesić toczące się postępowanie w całości albo w części w terminie 7 dni od dnia powzięcia informacji o wstrzymaniu wykonania decyzji o środowiskowych uwarunkowaniach. Wcześniej organizacja ekologiczna w takich okolicznościach zasadniczo nie była w stanie powstrzymać inwestora przed występowaniem o kolejne zezwolenia inwestycyjne. Mógł on kontynuować swoje zamierzenia w oparciu o nieostateczną decyzję, co godzi w zasadę dwuinstancyjności postępowania i czyni ją w tym zakresie jedynie pozorną.

Ustawodawca zdecydował ponadto, że organizacja ekologiczna będzie mogła odwołać się od zezwolenia na inwestycję poprzedzonego decyzją o środowiskowych uwarunkowaniach wydaną w postępowaniu wymagającym udziału społeczeństwa. Takie uprawnienie obejmie jedynie organizacje ekologiczne, które:

• prowadzą działalność statutową w zakresie ochrony środowiska lub ochrony przyrody przez minimum 12 miesięcy przed dniem wszczęcia postępowania w sprawie zezwolenia na inwestycję (także w przypadku, gdy dana organizacja nie brała udziału w postępowaniu prowadzonym przez organ pierwszej instancji), lub
• były stroną postępowania w sprawie wydania decyzji o środowiskowych uwarunkowaniach.

Ograniczono jednak zakres dopuszczalnego odwołania. Ustawodawca sygnalizuje, że organizacja ekologiczna będzie mogła zaskarżyć do organu drugiej instancji określone zezwolenie na inwestycję jedynie w zakresie, w jakim organ pierwszej instancji był związany treścią decyzji o środowiskowych uwarunkowaniach na zasadzie art. 86 pkt 2 ustawy o.o.ś.²

Dodatkowo warto zwrócić uwagę, że organy będą obowiązane do tego, aby niezwłocznie po wydaniu decyzji inwestycyjnej wyliczonej w art. 72 ust. 1 ustawy o.o.ś. poprzedzonej decyzją o środowiskowych uwarunkowaniach podać do publicznej wiadomości informacje o jej wydaniu i możliwości zapoznania się z jej treścią oraz z dokumentacją sprawy. Takie informacje należy udostępnić w Biuletynie Informacji Publicznej na stronie urzędu obsługującego ten organ. Obowiązek informacyjny obejmuje również konieczność udostępnienia na okres 14 dni samej treści decyzji. W informacji należy wskazać dzień udostępnienia treści decyzji, aby w prosty sposób można było ustalić, czy organ uczynił zadość tak sformułowanemu obowiązkowi.

Warto dodać, że niezależnie od powyższego ustawodawca zapewnia możliwość wystąpienia o udostępnienie decyzji o środowiskowych uwarunkowaniach w ramach realizacji prawa do informacji o stanie środowiska uregulowanego w ustawie o.o.ś. Takie uprawnienie nie jest ograniczone czasowo i nie wymaga wykazania interesu prawnego lub faktycznego.

Zezwolenia inwestycyjne, czyli jakie?

Choć prawodawca zamieścił kluczowe przepisy w ustawie o.o.ś., nowelizacja nie dotyczy wyłącznie decyzji o środowiskowych uwarunkowaniach. Jak już wspomniano, wstrzymanie wykonania takiej decyzji będzie oddziaływać m.in. na postępowania w sprawach o wydanie:

• pozwolenia na budowę,
• decyzji o zatwierdzeniu projektu zagospodarowania działki lub terenu lub projektu architektoniczno-budowlanego,
• zezwolenia na realizację inwestycji drogowej (ZRID),
• zgody na zamianę lasu na użytek rolny,
• koncesji uregulowanych w ustawie Prawo geologiczne i górnicze,
• zezwolenia na zbieranie odpadów, na przetwarzanie odpadów oraz na zbieranie i przetwarzanie odpadów,
• pozwolenia wodnoprawnego,
• pozwolenia na budowę morskich farm wiatrowych,

– poprzedzonego decyzją o środowiskowych uwarunkowaniach wydaną w postępowaniu wymagającym udziału społeczeństwa.

To zwłaszcza od decyzji wydanych w powyższych sprawach organizacja ekologiczna będzie mogła wnieść odwołanie lub skargę do WSA.

W takim postępowaniu odwoławczym organizacja ekologiczna będzie uczestniczyć na prawach strony, co nieco ogranicza katalog przysługujących jej uprawnień względem strony (np. inwestora).

Udział na prawach strony – co to oznacza?

Ustawodawca podkreśla, że organizacja ekologiczna będzie mogła uczestniczyć w postępowaniu odwoławczym „na prawach strony”. Nie oznacza to jednak, że organizacja jest stroną postępowania.

Uczestnicy na prawach strony charakteryzują się nieco słabszą pozycją w postępowaniu. Nie mogą np. wnioskować o zawieszenie lub podjęcie zawieszonego postępowania na zasadzie art. 98 k.p.a.

Zdaniem komentatorów ustawodawca nie uzależnia możliwości uczestniczenia w postępowaniu na prawach strony od tego, czy organizacja ekologiczna posiada osobowość prawną³. To dobra wiadomość dla organizacji ekologicznych, które działają np. w formie stowarzyszeń zwykłych.

Podsumowanie

Nowelizacja na pierwszy rzut oka przyniesie organizacjom ekologicznym wiele korzyści. Nowe narzędzia same w sobie jednak nie sprawią, że rozstrzygnięcia dotyczące przedsięwzięć mogących znacząco oddziaływać na środowisko staną się dla tego środowiska korzystniejsze. Kluczowa pozostaje wyczerpująca i słuszna argumentacja, która pozwoli doprowadzić organy i sądy do wniosku, że danej inwestycji nie można zrealizować – a przynajmniej nie w ustalonym wariancie.

Wątpliwa wydaje się także zasadność stwierdzenia, że nowa regulacja pozwoli organizacjom ekologicznym „skuteczniej blokować inwestycje”. Jak już wspomniano, w razie wstrzymania wykonania decyzji o środowiskowych uwarunkowaniach sąd zobowiązany będzie rozpoznać skargę na tę decyzję w ciągu 3 kolejnych miesięcy. Redakcja przepisu oraz praktyka pozwalają stwierdzić, że dotychczas postępowania wszczęte takimi skargami zwykle trwały dłużej. W rezultacie wydaje się, że paradoksalnie sąd będzie oddalał niezasadne skargi o wiele sprawniej niż dotąd. Czas pokaże, czy praktyka okaże się łaskawsza dla środowiska.

O nowelizacji z punktu widzenia inwestorów piszemy w artykule „Trudniej będzie realizować przedsięwzięcia wymagające uzyskania decyzji środowiskowej”

Paulina Wojtkowska, praktyka prawa ochrony środowiska kancelarii Wardyński i Wspólnicy