Klauzule umowne dotyczące aspektów ochrony środowiska w transakcjach M&A
Odpowiednie skonstruowanie postanowień umownych pozwala należycie zabezpieczyć interesy stron transakcji na wypadek wystąpienia naruszeń przepisów prawa ochrony środowiska. Dotyczy to niemalże każdej transakcji.
Jednym z kluczowych elementów przesądzających o sukcesie każdej transakcji jest dokonanie przez inwestora umiejętnej oceny ryzyka związanego z planowanym przedsięwzięciem.
Wśród obszarów, w których takie ryzyko może występować (i niejednokrotnie występuje – bez względu na to, czy przedmiotem transakcji jest nabycie praw udziałowych w spółce, przedsiębiorstwa takiej spółki lub jego zorganizowanej części, czy wreszcie poszczególnych aktywów) wyróżnić należy prawo ochrony środowiska. Jest tak w szczególności za sprawą coraz liczniejszych regulacji prawnych odnoszących się do tej problematyki (zarówno na poziomie wspólnotowym jak i krajowym) i wynikających z nich sankcji.
***
W nieomal każdego rodzaju przedsięwzięciu pojawia się konieczność odpowiedniego uwzględnienia związanych z nim zagadnień z zakresu prawa ochrony środowiska.
Odpowiednie przygotowanie dokumentów transakcyjnych ma więc służyć przede wszystkim zabezpieczeniu interesów stron przed ewentualnymi negatywnymi konsekwencjami, jakie mogą im grozić na gruncie przepisów prawa ochrony środowiska (rozumianego szeroko).
Zagadnienie to nabiera szczególnego znaczenia zwłaszcza w transakcjach dotyczących podmiotów, które oddziaływają negatywnie na środowisko. Należy przy tym jednak pamiętać, że problemy dotyczące przepisów ochrony środowiska nie mają takiego samego znaczenia w przypadku każdego typu transakcji. Kwestie te są bowiem ściśle związane ze specyfiką przedmiotu danej transakcji, działalnością prowadzoną przez dany podmiot lub przy wykorzystaniu określonego rodzaju aktywów itp.
Co więcej, wspomniane konsekwencje mają także różny charakter dla poszczególnych stron, a tym samym wymagają odmiennego ujęcia w treści dokumentów transakcyjnych. Niejednokrotnie przy tym postanowienia korzystne z perspektywy jednej ze stron mają charakter wzajemnie wykluczający się z postanowieniami, które byłyby korzystne dla drugiej strony.
Z jednej bowiem strony występuje kupujący, którego intencją jest uniknięcie ryzyka jakiejkolwiek odpowiedzialności na gruncie przepisów prawa ochrony środowiska. Na drugim biegunie stoi natomiast sprzedający, który dąży do zbycia przedmiotu transakcji w stanie, w jakim się on znajduje (ang. as it is, tj. ze wszelkimi związanymi z tym przedmiotem ryzykami, w tym odpowiedzialnością itp.).
***
Z punktu widzenia problematyki prawa ochrony środowiska, a ściślej ryzyk z nią powiązanych, można wskazać pewne kategorie instytucji kontraktowych, które można uznać za typowe dla transakcji z uczestnictwem podmiotów prowadzących działalność oddziaływującą na środowisko.
Zaliczyć do nich można w szczególności:
- oświadczenia i zapewnienia (dotyczące m.in. dotyczące w szczególności: pozwoleń na korzystanie ze środowiska, zanieczyszczenia środowiska gruntowo-wodnego, gospodarki odpadami, możliwości realizowania zamierzeń budowlanych na nieruchomości itd.);
- postanowienia regulujące problematykę odpowiedzialności stron (zwykle przede wszystkim sprzedającego) za wystąpienie lub ujawnienie okoliczności skutkujących szkodą w środowisku lub – szerzej – odpowiedzialnością na gruncie przepisów prawa ochrony środowiska; jak również
- mechanizmy, które – stosownie do stwierdzonych lub ujawnionych okoliczności, o których mowa powyżej – umożliwiają dokonanie zmiany (korekty) ustalonej ceny transakcji, wpływają na trwałość zawartej przez strony umowy itp.
Oczywiście nie sposób traktować powyższego w kategoriach wyczerpującego wykazu dostępnych postanowień umownych także z tej przyczyny, że prawo cywilne takim zamkniętym katalogiem się nie posługuje. W każdym wypadku, w zależności od okoliczności faktycznych, konieczne jest takie skonstruowanie treści dokumentów transakcyjnych, aby kwestie związane z problematyką prawa ochrony środowiska zostały zabezpieczone w należyty (z punktu widzenia danej strony) sposób.
Maciej Szewczyk, praktyka transakcyjna kancelarii Wardyński i Wspólnicy
Zobacz także M. Szewczyk, J. Grykiel, Klauzule umowne dotyczące aspektów ochrony środowiska w: Prawo ochrony środowiska w transakcjach fuzji i przejęć oraz nabycia nieruchomości, pod redakcją D. Wałkowskiego i I. Zielińskiej-Barłożek, Warszawa 2014, s. 292 i n.
