Michał Gintowt | Co do zasady

Prawo pierwszeństwa do objęcia nowych udziałów w podwyższonym kapitale zakładowym spółki z ograniczoną odpowiedzialnością (zwane dalej „prawem pierwszeństwa”), wynikające z art. 258 § 1 k.s.h., służy ochronie wspólnika przed rozwodnieniem udziałowym. Po nowelizacji Kodeksu spółek handlowych, która weszła w życie w styczniu 2004 r., przedmiotem szczególnych kontrowersji w piśmiennictwie oraz wyraźnych rozbieżności w orzecznictwie Sądu Najwyższego była możliwość wyłączenia tego prawa w toku uproszczonego podwyższenia kapitału zakładowego. Na marginesie związanych z tym dyskusji utrzymał się jednak problem – szczególnie istotny w transakcjach venture capital – obowiązku uzyskania zgody dotychczasowych wspólników na wyłączenie prawa pierwszeństwa przysługującego im w ramach zwykłego podwyższenia kapitału zakładowego. Wyroki Sądu Najwyższego i sądów powszechnych z ostatnich lat pozwalają jednak spojrzeć na to zagadnienie w nowym świetle.

Oświadczenia i zapewnienia (representations and warranties) są powszechnie wykorzystywane w transakcjach fuzji i przejęć (M&A). Wywodzą się z systemów prawa common law, a ich podstawowym celem jest odpowiednia dystrybucja ryzyka pomiędzy sprzedawcą a kupującym. W krajach anglosaskich deklaracje dotyczące rzeczy sprzedawanej wpisane są jednak wyraźnie w reżimy odpowiedzialności deliktowej (jako misrepresentation) oraz kontraktowej (jako breach of warranty). Ich znaczenie w umowach poddanych prawu polskiemu nie jest tak jednoznaczne i było przedmiotem licznych wypowiedzi doktryny. Warto podsumować płynące z nich wnioski.

Umowa gwarancyjna stanowi najszerzej akceptowaną i najczęściej występującą podstawę szeregu rozwiązań wykorzystywanych w toku transakcji fuzji i przejęć. Jej prawidłowe stosowanie ma więc fundamentalne znaczenie dla tej gałęzi praktyki. Tymczasem wyroki wydane w ostatnich latach przez Sąd Najwyższy, dotyczące charakteru i źródeł normatywnych tego typu zobowiązań, wywołały kontrowersje doktrynalne i wzbudziły niepewność wśród uczestników obrotu. Warto więc krótko podsumować orzecznicze status quo i wynikające z niego wnioski.

Opcja, wywodząca się z prawa anglosaskiego, w warunkach polskich często tworzona jest na bazie oferty. W toku jej składania muszą być spełnione ścisłe wymogi formalne, gdyż nawet relatywnie drobne braki mogą pozbawić ofertę wiążącego charakteru i, tym samym, skutkować upadkiem opcji.

Nowa ustawa o zasadach zarządzania mieniem państwowym rodzi szereg wątpliwości praktycznych. Dotyczą one m.in. tego, kiedy właściwie trzeba uzyskać zgodę Rady Ministrów na zbycie udziałów lub akcji i kiedy trzeba głosować według instrukcji zatwierdzonej przez Prezesa Rady Ministrów.