Jakub Znamierowski | Co do zasady

Serwisy informacyjne na całym świecie codziennie donoszą o skandalach i śledztwach dotyczących podmiotów gospodarczych, praniu pieniędzy przy pomocy podstawionych spółek mających siedziby w rajach podatkowych, zatrzymaniach wysokich rangą menedżerów i wielomilionowych ugodach podpisywanych ze śledczymi przez dużych graczy rynkowych. Czy to przejaw klęski w walce z przestępczością na tle korporacyjnym, czy może raczej organy zajmujące się jej zwalczaniem coraz lepiej sobie radzą z powierzonymi im zadaniami?

Skutkiem ubocznym pandemii jest wzrost przestępczości gospodarczej występującej na jej tle. Konieczna jest więc czujność i działania prewencyjne.

Działalność organów ścigania związana z nieprawidłowościami o charakterze prawnokarnym może oznaczać dla spółki dotkliwe straty finansowe i wizerunkowe. Negatywny wpływ na jej działalność i reputację mogą przynieść już poszczególne czynności dochodzeniowo-śledcze i procesowe (w szczególności przeszukania pomieszczeń spółki, zatrzymania rzeczy i osób). Skutki mogą być jeszcze poważniejsze, jeśli w wyniku prowadzonych działań dojdzie do przedstawienia zarzutów, wystąpienia z aktem oskarżenia czy skazania wysokich rangą przedstawicieli spółki. To kolejny argument za tym, że warto mieć sprawnie działający program compliance.

W trakcie postępowania karnego przedsiębiorca musi się liczyć z ryzykiem przeszukania. Kto i na jakiej podstawie może przeszukać pomieszczenie? Kto może być przy tym obecny? W jakich godzinach może się odbyć przeszukanie? Co się dzieje ze znalezionymi przedmiotami? I czy samo przeszukanie można zaskarżyć?

Luka w przepisach naraża członków zarządu na odpowiedzialność karną za niezłożenie sprawozdania finansowego w terminie.

Nie tylko w postępowaniu karnym można się zetknąć ze środkami przymusu. W postępowaniu przed Prezesem UOKiK lub Prezesem URE trzeba się liczyć z możliwością przeszukania i zatrzymania rzeczy, a w postępowaniu przed KNF – z blokadą rachunku papierów wartościowych.

Obecnie limit dla transakcji gotówkowych to 15 tys. euro. Naruszenie tego limitu nie powoduje obecnie sankcji na gruncie prawa podatkowego. Taki stan rzeczy zmieni się już 1 stycznia.

Obecna procedura karna umożliwia w szerokim zakresie wykorzystywanie w postępowaniu karnym dowodów uzyskanych z naruszeniem przepisów postępowania lub za pomocą czynu zabronionego wypełniającego znamiona przestępstwa.

Do niedawna w postępowaniu karnym brakowało środka zaskarżenia wyroku sądu odwoławczego uchylającego wyrok sądu pierwszego instancji i przekazującego sprawę do ponownego rozpoznania. Od niedawna środek taki istnieje, ale został wprowadzony zbyt późno.

W ciągu ostatnich miesięcy doszło do wielu istotnych zmian w obszarze prawa karnego procesowego, instytucji kontroli operacyjnej oraz ustroju prokuratury. Warto wskazać najważniejsze zmiany w tym zakresie.

Znowelizowana procedura karna nie zdążyła się jeszcze ugruntować, a już szykowana jest kolejna nowelizacja. Przywraca ona aktywną rolę sądu w postępowaniu. Zawęża krąg możliwości konsensualnego zakończenia postępowania karnego. Przewiduje szereg zmian niekorzystnych z punktu widzenia pozycji procesowej oskarżonego. Zaostrza też odpowiedzialność karną świadków, biegłych, rzeczoznawców i tłumaczy. Zmiany mają wejść w życie 1 kwietnia 2016 r.

Po 1 lipca 2015 r. znacznie wzrosło znaczenie końcowej fazy postępowania przygotowawczego z punktu widzenia właściwej reprezentacji interesów podejrzanych i pokrzywdzonych. Obrońcy i pełnomocnicy będą musieli przykładać większą wagę do czynności podejmowanych bezpośrednio przed zamknięciem śledztwa lub dochodzenia.